Το σχιστολιθικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο ενισχύουν τις τάσεις απομονωτισμού των ΗΠΑ, περιορίζουν την αμερικανική παρουσία στη Μέση Ανατολή και οδηγούν τον κόσμο σε μια πολυπολική γεωπολιτική ταυτότητα...
Στο εξαιρετικό άρθρο της στο προηγούμενο τεύχος των «Επικαίρων» η Νεφέλη Τζανετάκου μελετούσε μια νέα, πολλά υποσχόμενη πηγή ενέργειας: τους σχιστολιθικούς υδρογονάνθρακες. Πράγματι, το σχιστολιθικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο αποτελούν αυτή τη στιγμή το σημαντικότερο υποψήφιο παράγοντα για να αλλάξει η γεωγραφία της ενέργειας στα επόμενα χρόνια και να δημιουργηθεί μια νέα διεθνής γεωπολιτική πραγματικότητα.
Μέχρι σήμερα ο πλανήτης εξαρτάται ενεργειακά από τους υδρογονάνθρακες που προέρχονται από συμβατικές πηγές, με τα σημαντικότερα κοιτάσματα να βρίσκονται στη Μέση Ανατολή. Αυτή ήταν μια άβολη πραγματικότητα για τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες ήταν εγκλωβισμένες σε μια διεθνή στρατηγική με επίκεντρο τη Μέση Ανατολή. Αυτή την κατάσταση επιδιώκει να αλλάξει μια νέα, πιο σύνθετη διεθνής ενεργειακή αρχιτεκτονική, κομβικό κομμάτι της οποίας είναι οι σχιστολιθικοί υδρογονάνθρακες.
Σύμφωνα με εκτίμηση της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας, μέσα στα επόμενα χρόνια οι σχιστολιθικοί υδρογονάνθρακες θα επιτρέψουν στις Ηνωμένες Πολιτείες να καταστούν, για πρώτη φορά στη σύγχρονη Ιστορία τους, ενεργειακά ανεξάρτητες και θα μπορούν, μάλιστα, να εξάγουν πετρέλαιο και φυσικό αέριο και στον υπόλοιπο κόσμο.
Ηγεμονία
Πολλοί αναλυτές θεωρούν αξιωματικά ότι σε αυτή την περίπτωση οι Ηνωμένες Πολιτείες θα αξιοποιήσουν τις νέες αυτές τους ενεργειακές πηγές ώστε να αποκαταστήσουν την ηγεμονία τους στον πλανήτη, η οποία σήμερα βρίσκεται υπό έντονη αμφισβήτηση. Κατά την άποψη του γράφοντος, στην πραγματικότητα είναι πιθανόν να συμβεί ακριβώς το αντίθετο. Δηλαδή, στην περίπτωση που τα κοιτάσματα σχιστολιθικών υδρογονανθράκων στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι πράγματι τόσο σημαντικά όσο λέγεται ότι είναι, τότε οι ενεργειακές αυτές πηγές ενδέχεται να ενισχύσουν αποφασιστικά τις απομονωτιστικές τάσεις της αμερικανικής πολιτικής, να περιορίσουν τη διάθεση αλλά και τη δυνατότητα παρεμβατικότητας των ΗΠΑ σε άλλα μέρη του κόσμου, να μειώσουν την αμερικανική ισχύ και εντέλει να οδηγήσουν σε ένα πολύ περισσότερο πολυκερματισμένο και πολυπολικό διεθνές σύστημα σε σχέση με σήμερα.
Το σχιστολιθικό πετρέλαιο επιτρέπει στους Ρεπουμπλικάνους να αντισταθούν στο «σοσιαλισμό» του Ομπάμα
Όσοι θεωρούν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα αξιοποιήσουν αυτό το νέο ενεργειακό πλούτο ως εφαλτήριο για να επαναδιεκδικήσουν την παγκόσμια ηγεμονία δεν λαμβάνουν υπόψη τους μια σειρά από παράγοντες, ένας εκ των οποίων είναι η δίδυμη πτώση της στρατιωτικής και οικονομικής ισχύος των ΗΠΑ. Σήμερα, το αμερικανικό στράτευμα είναι σκιά του παλαιού εαυτού του και αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα επάνδρωσης και υλικών. Συνεχώς αποσύρονται –κυρίως για οικονομικούς λόγους– οπλικά συστήματα, ενώ κάποια νέα προγράμματα που υπάρχουν, όπως αυτό του μαχητικού αεροσκάφους F-35, καρκινοβατούν εδώ και χρόνια. Ταυτοχρόνως, η κατάσταση της αμερικανικής οικονομίας δεν φαίνεται να επιτρέπει την αναγέννηση της αμερικανικής πολεμικής μηχανής στο ορατό χρονικό διάστημα. Βέβαια, θα μπορούσε κάποιος να αντιτάξει ότι η αμερικανική οικονομία αργά ή γρήγορα θα ανακάμψει, και μάλιστα σε αυτό θα μπορούσαν να συμβάλουν αποφασιστικά και τα κοιτάσματα σχιστολιθικών υδρογονανθράκων, έτσι ώστε να προκύψουν τα απαιτούμενα κεφάλαια για να επαναδημιουργηθεί ένα ισχυρό αμερικανικό στράτευμα.
Όμως υπάρχει και η αντίθετη πιθανότητα. Συγκεκριμένα, η υπερβάλλουσα παρεμβατικότητα της εποχής Μπους του νεότερου, με τον εγκλωβισμό της αμερικανικής πολεμικής μηχανής στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, που εξελίχθηκε σε πίθο των Δαναΐδων για το αμερικανικό θησαυροφυλάκιο, χωρίς κανένα ουσιαστικό γεωπολιτικό όφελος, έχει ενισχύσει υπέρμετρα τις πάντοτε υπάρχουσες απομονωτιστικές τάσεις στο εσωτερικό των ΗΠΑ. Ιδιαίτερα δε στους Ρεπουμπλικάνους. Σημαντικά στελέχη των τελευταίων τείνουν να εξελιχθούν στους σφοδρότερους πολέμιους της ανανέωσης του στρατεύματος, όσο κι αν αυτό ακούγεται παράλογο σε πολλούς, μια και στο μυαλό των περισσότερων Ευρωπαίων οι Ρεπουμπλικάνοι θεωρούνται «ιέρακες» ενώ οι Δημοκρατικοί «περιστερές». Κι όμως, πολύ απλά οι Ρεπουμπλικάνοι μισούν τις δημόσιες δαπάνες που απαιτούνται για τη δημιουργία ισχυρών Ενόπλων Δυνάμεων, γιατί αυτές συνεπάγονται και βαριά φορολογία και περισσότερη κρατική παρεμβατικότητα στην οικονομία. Η απέχθεια αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι ο Πρόεδρος Ομπάμα, προσπαθώντας να δημιουργήσει ένα εθνικό σύστημα υγείας, εξ αντικειμένου αυξάνει τις δημόσιες δαπάνες. Κατά τους Ρεπουμπλικάνους αυτό δείχνει σοσιαλιστικές τάσεις –κάτι που αγγίζει τα όρια του εγκλήματος καθοσιώσεως για μεγάλο κομμάτι της αμερικανικής κοινωνίας–, με αποτέλεσμα να έχουν μεταβληθεί σε φονταμενταλιστές κατά των δημόσιων δαπανών. Συμπεριλαμβανομένων των αμυντικών, για τις οποίες, μάλιστα, θεωρούν ότι παίζουν το ρόλο του Δούρειου Ίππου έτσι ώστε να επιβληθεί η βαριά φορολογία που θα επιτρέψει στον Πρόεδρο Ομπάμα να επιβάλει το «σοσιαλιστικό» πρόγραμμά του.
Ισχυρό χαρτί
Και τώρα το σχιστολιθικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο έρχονται να τους προσφέρουν ένα ισχυρό χαρτί. Συγκεκριμένα, οι σχιστολιθικοί υδρογονάνθρακες περιορίζουν την εξάρτηση των ΗΠΑ από το εξωτερικό διά της ενεργειακής ανεξαρτησίας, γεγονός που με τη σειρά του μειώνει την ανάγκη διατήρησης ενός ισχυρού στρατεύματος που θα επέτρεπε στις ΗΠΑ να προασπίζουν τα ζωτικά τους συμφέροντα στο εξωτερικό. Άρα, είναι εφικτός ο περιορισμός των αμυντικών δαπανών, άρα και των δημόσιων δαπανών εν γένει, άρα και η μείωση της φορολογίας και ο εξορκισμός του «σοσιαλιστικού» προγράμματος των Δημοκρατικών.
Θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι, πράγματι, σε κάποιο βαθμό, η αμερικανική πολεμική μηχανή υπήρχε ώστε να ελέγχει στρατιωτικά την κρίσιμη περιοχή της Μέσης Ανατολής, η οποία αποτελούσε τον ενεργειακό τροφοδότη της Δύσης. Αν δεν χρειάζεται να φέρνει εις πέρας το καθήκον αυτό, η ανάγκη ύπαρξης αυτής της μηχανής ελαχιστοποιείται.
Με άλλα λόγια, το σχιστολιθικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο αναμένεται να ενισχύσουν δραστικά το αίσθημα αυτάρκειας των Αμερικανών και να ωθήσουν, συνεπακόλουθα, τις πληγωμένες οικονομικά αλλά και γεωπολιτικά Ηνωμένες Πολιτείες, μετά από μια άσκοπη υπερδεκαετή οικονομική και στρατιωτική αιμορραγία σε Ιράκ και Αφγανιστάν, στο να αναδιπλωθούν στον εαυτό τους. Άρα οι ΗΠΑ, τουλάχιστον για κάποιο χρονικό διάστημα, ενδέχεται να περιορίσουν δραστικά την παρουσία, την επιρροή και την ισχύ τους στον κόσμο, αφήνοντας χώρο και χρόνο για να ωριμάσει το υπό δημιουργία πολυπολικό διεθνές σύστημα. Έτσι, ο κόσμος του μέλλοντος ενδέχεται να είναι πολύ διαφορετικός απ’ αυτόν που πιστεύει ότι είναι ο μέσος Έλληνας, ο οποίος επιμένει να είναι εγκλωβισμένος στο μύθο της αμερικανικής παντοδυναμίας και του «πλανητάρχη» Αμερικανού Προέδρου.
Μεγάλη πρόκληση
Επιπροσθέτως, μεγάλη πρόκληση για τις ΗΠΑ είναι πλέον η Κίνα και ο Ειρηνικός και αυτό σημαίνει ότι ενδέχεται να επικεντρώσουν την εναπομείνασα ισχύ τους εκεί και όχι στη Μέση Ανατολή και τη Δυτική Ευρασία. Κατά συνέπεια, σε αντίθεση με ό,τι πιστεύουν πολλοί, μέσα στα επόμενα χρόνια είναι πιθανόν να δούμε μια Αμερική, κατά το μάλλον ή το ήττον, αδιάφορη για τα τεκταινόμενα στη γειτονιά μας. Έτσι, όσοι θεωρούν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι αυτές που εξουσιάζουν τις μοίρες μας κι εμείς θα πρέπει, σώνει και καλά, να βρισκόμαστε υπό τας διαταγάς τους, διότι «ανήκομεν εις την Δύσην» και όλα τα συναφή, μπορεί να βρεθούν στη δυσάρεστη θέση να είναι πρόθυμοι υπηρέτες αφεντάδων που δεν θα θέλουν πια τις υπηρεσίες τους. Αναρωτιέται κανείς αν υπάρχει πιο χαμηλά να πέσεις.
Βέβαια, υπάρχει και ο αντίλογος. Τα γεγονότα στην Ουκρανία μπορεί να αλλάξουν την κατάσταση αυτή. Όμως σε καμία περίπτωση δεν είναι σίγουρο ότι η ένταση που υπάρχει στις σχέσεις Δύσης και Ρωσίας στην Ουκρανία θα ενισχύσει νομοτελειακά την αμερικανική παρουσία στην Ευρώπη. Μπορεί να συμβεί και το αντίθετο. Ωστόσο, το πώς και το γιατί μπορεί να προκύψει κάτι τέτοιο είναι κάτι που θα εξετάσουμε άλλη φορά.
* Ο Κωνσταντίνος Γρίβας διδάσκει το μάθημα της Γεωπολιτικής στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων και Γεωγραφία της Ασφάλειας και των Αφοπλισμών στο Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών.
**Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΕΠΙΚΑΙΡΑ (Τεύχος 240)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Για να αποφευχθούν περιπτώσεις εμφάνισης υβριστικών σχολίων ή άλλων ποινικά κολάσιμων πράξεων, όλα τα σχόλια πριν δημοσιευτούν ελέγχονται.
Παρακαλούμε μην αποστέλετε πληροφορίες άχρηστες προς τη λειτουργία του συγκεκριμένου blog.
Τα μηνύματα είναι προσωπικές απόψεις των αποστολέων και σε καμία περίπτωση δεν εκφράζουν τους δημιουργούς ή διαχειριστές της συγκεκριμένης σελίδας.