Τα σενάρια για το «κούρεμα» και οι παράπλευρες απώλειες

Των: ΠΑΝΟΥ ΚΑΚΟΥΡΗ  και ΤΑΣΟΥ ΔΑΣΟΠΟΥΛΟΥ

Τις παράπλευρες απώλειες σε τράπεζες, Ταμεία και δημοσιονομική πολιτική από τη διεύρυνση του haircut των ελληνικών ομολόγων, πάνω από το 21%, καταμετρούν με άκρα μυστικότητα στο υπουργείο Οικονομικών, την Τράπεζα της Ελλάδος και τον Οργανισμό Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους, την ώρα που...


πυκνώνουν οι απόψεις για την αναποτελεσματικότητα της σχεδιαζόμενης απόφασης.
Οι ενστάσεις αφορούν στους πόρους που θα χρειαστούν για να γίνει ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών που θα υποστούν τεράστιες απώλειες, αλλά και για την ενίσχυση των ασφαλιστικών ταμείων, κεφάλαια που θα προκύψουν αναγκαστικά από δανεισμό, μειώνοντας σημαντικά το όφελος από το haircut.
Από το συνολικό χρέος, το 30% αφορά σε ομόλογα που κατέχουν οι εγχώριοι θεσμικοί, τράπεζες και Ταμεία και το υπόλοιπο 70% κατέχεται από ξένους θεσμικούς. Αυτό σημαίνει ότι τράπεζες και Ταμεία της Ελλάδας θα σηκώσουν το 30% του haircut και το υπόλοιπο 70% θα το επωμιστούν τράπεζες από χώρες της Ευρώπης, των ΗΠΑ κ.λπ., δηλαδή οι επιπτώσεις γι' αυτές θα είναι πολύ μικρότερες από ό,τι στις ελληνικές.
Οι απώλειες για τις ελληνικές τράπεζες που θα καλυφθούν με επανακεφαλαιοποίηση, όπως και των Ταμείων, θα καλυφθούν με νέα δανειακά κεφάλαια, που θα περιορίσουν το όφελος του «κουρέματος» του χρέους.

Ληξιπρόθεσμα 286 δισ. ευρώ μέχρι το 2020

Το ύψος του χρέους σήμερα, όπως έχει καταμετρηθεί στις 31 Αυγούστου φτάνει σε 360,79 δισ. ευρώ, ενώ μέχρι το τέλος του έτους θα φτάσει σε 383,4 δισ. ευρώ (με την προσθήκη των δύο δόσεων από το μηχανισμό στήριξης 8 + 5 δισ. ευρώ που εκκρεμούν, τον πρόσθετο δανεισμό από έντοκα γραμμάτια και ειδικές εκδόσεις ομολόγων έναντι οφειλών, καταπτώσεις εγγυήσεων κ.λπ.).
Το μεγάλο πρόβλημα εντοπίζεται στο γεγονός ότι το 79% του συνολικού χρέους λήγει μέχρι το 2020, όπως είναι η κατάσταση σήμερα, χωρίς να έχει υλοποιηθεί ούτε η επιμήκυνση των δανείων της τρόικας ούτε το PSI της 21ης Ιουλίου. Όπως προκύπτει από το σχετικό πίνακα -του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους- μέχρι το 2020, λήγουν ομόλογα ύψους 285,89 δισ. ευρώ, ποσό που, με βάση τα σημερινά δημοσιονομικά δεδομένα, η Ελλάδα δεν μπορεί να αναχρηματοδοτήσει και να εξυπηρετήσει.

Θα είναι βιώσιμο;

Σήμερα, τα ελληνικά ομόλογα που λήγουν, αποπληρώνονται στο 100% της ονομαστικής τους αξίας, με δανειακά κεφάλαια, που προέρχονται από τα κράτη της Ευρωζώνης (72%) και το ΔΝΤ 28%. Αν μειωθεί το ελληνικό χρέος κατά 30% - 50% θα μειωθούν τα κεφάλαια που θα παρέχουν στην Ελλάδα τα κράτη μέλη, τα οποία (κεφάλαια) θα τα διαθέσουν στην ανακεφαλαιοποίηση των δικών τους τραπεζών.
Μία άλλη παράμετρος είναι ότι αν το χρέος μειωθεί κατά 50% και η μείωση συμπεριλάβει ολόκληρο το χρέος, τότε αυτό θα διαμορφωθεί στα 160 δισ. ευρώ, ή στο 72% του ΑΕΠ.
Με το απλοϊκό αυτό σενάριο, το χρέος πέφτει σε βιώσιμα επίπεδα, αλλά ταυτόχρονα οι εταίροι θα κλείσουν τις στρόφιγγες χρηματοδότησης, και η Ελλάδα θα καλείται να καλύπτει τις ανάγκες της με «ίδια κεφάλαια» έχοντας πλεονασματικούς προϋπολογισμούς. Το Κράτος δηλαδή θα δαπανά για λειτουργικές δαπάνες, μισθούς, συντάξεις, τόκους και χρεολύσια ό,τι εισπράττει. Οι δανειστές θα εξασφαλίσουν την εφαρμογή της αυστηρής δημοσιονομικής πολιτικής, με την ασφυκτική εποπτεία της οικονομικής πολιτικής της χώρας, μέχρι και την παραμικρή λεπτομέρεια.
’μεσα, δεν θα υπάρχουν ανάγκες για πληρωμές χρεολυσίων και σταδιακά όταν φύγει από τη «μνήμη» των αγορών το «κούρεμα», αλλά και η Ελλάδα δείξει ότι είναι μια δημοσιονομικά βιώσιμη χώρα, θα επανέλθει στις αγορές.

Αυτό είναι το καλό σενάριο, αλλά τα σχέδια που εκπορεύονται από τους εταίρους, με την περιορισμένη συμμετοχή της Ελλάδας, δεν είναι τόσο απλά και τα οφέλη είναι εξαιρετικά αμφιλεγόμενα.

Υπάρχουν παράμετροι και σοβαρά ερωτήματα που διατυπώνονται και απασχολούν τους επιτελείς του υπουργείου Οικονομικών όπως είναι:

1. Το ύψος του haircut θα είναι σίγουρα πάνω από το 21% που προέβλεπε το PSI της 21ης Ιουλίου και τα σενάρια κάνουν λόγο για 30%-50%.
2. Θα συμπεριλάβει το σύνολο των ομολόγων, ή θα περιοριστεί μόνο στα ομόλογα αναφοράς που «διαπραγματεύονται»; Το σύνολο των ομολόγων (διαπραγματεύσιμων και ειδικών εκδόσεων) που έχει εκδώσει το Ελληνικό Δημόσιο φτάνει σήμερα σε 345 δισ. ευρώ. Από αυτά, η ονομαστική αξία των διαπραγματεύσιμων φτάνει σε 206,6 δισ. ευρώ.
3. Το haircut θα αφορά μόνο στα ομόλογα που λήγουν μέχρι το 2020, όπως προέβλεπε το PSI ή θα επεκταθεί σε όλες τις λήξεις μέχρι το έτος 2057; Μέχρι το 2020 λήγουν ομόλογα (χωρίς τα έντοκα) συνολικής ονομαστικής αξίας ύψους 270 δισ. ευρώ. Τα διαπραγματεύσιμα ομόλογα που λήγουν στην ίδια περίοδο είναι ονομαστικής αξίας 148,7 δισ. ευρώ.
4. Θα εξαιρεθούν από το haircut τα δάνεια του μηχανισμού στήριξης; Μέχρι τώρα (χωρίς την 6η δόση) η Ελλάδα έχει λάβει από τις χώρες της Ευρωζώνης και το ΔΝΤ, το ποσό των 65 δισ. ευρώ ή στο 18% του συνολικού χρέους. Αν εξαιρεθεί από το «κούρεμα το συγκεκριμένο ποσό, αναγκαστικά περιορίζονται τα οφέλη της αναδιάρθρωσης του χρέους.
5. Θα εξαιρεθούν και τα ομόλογα που κατέχει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα; Οι ελληνικοί τίτλοι που κατέχει η ΕΚΤ ανέρχονται στο ποσό των 60 δισ. ευρώ, ή στο 16,7% του συνολικού χρέους. Δηλαδή τα δάνεια της τρόικας και τα ομόλογα της ΕΚΤ φτάνουν στο 34,6% του χρέους ή σε 125 δισ. ευρώ.
6. Θα ενταχθούν στο haircut και τα ομόλογα που έχει εκδώσει το Δημόσιο έναντι οφειλετών του, όπως π.χ. οι προμηθευτές των νοσοκομείων;
7. Θα ενταχθούν τα εγγυημένα από το Δημόσιο χρέη των υπερχρεωμένων και ελλειμματικών ΔΕΚΟ και τα οποία έχουν ήδη ενταχθεί στο συνολικό χρέος;

«Κούρεμα» συντάξεων και παροχών

Το πρόβλημα που θα αντιμετωπίσουν τα ελληνικά ασφαλιστικά ταμεία είναι τεράστιο. Οι τοποθετήσεις τους σε ομόλογα φτάνουν σήμερα σε 25 δισ. ευρώ. Αν η ονομαστική τους αξία μειωθεί κατά 50% αυτομάτως μειώνεται σε 12,5 δισ. ευρώ. Με την ενδεχόμενη ανταλλαγή ομολόγων με νέους τίτλους διαπραγματεύσιμους, η «ζημιά» μπορεί να περιοριστεί, αλλά θα εξακολουθήσει να είναι σημαντική.
Αναγκαστικά θα προκύψει ζήτημα στήριξης των αποθεματικών των Ταμείων, και το ερώτημα είναι από πού; Το Δημόσιο δεν διαθέτει κεφάλαια, η ανεργία αυξάνεται, οι μισθοί μειώνονται και άρα μειώνονται και τα έσοδα των Ταμείων. Το κενό θα καλυφθεί με νέα δάνεια που θα περιορίσουν το όφελος από το συνολικό haircut. Παράλληλα τα Ταμεία θα μειώσουν ακόμα περισσότερο τις συντάξεις, αλλά και τις παροχές, που θα προσαρμοστούν στα νέα οικονομικά δεδομένα των Ταμείων. Με το πλαίσιο εποπτείας στο οποίο θα τεθεί η χώρα μετά το haircut, οι αντιστάσεις, στις σκληρές αποφάσεις θα είναι ανύπαρκτες.

Οι παράγοντες της αγοράς

Ιδιαίτερα επιφυλακτικοί εμφανίζονται παράγοντες της αγοράς απέναντι στο ενδεχόμενο μιας απότομης απομείωσης της αξίας του ελληνικού χρέους κατά 30% - 50% ή και παραπάνω ανάλογα με το γαλλογερμανικό σχέδιο που βρίσκεται τώρα σε επίπεδο σύνταξης.
Τονίζουν όλοι -ο καθένας με τον τρόπο του- ότι ακόμη και αν έχουμε ένα μεγάλο «κούρεμα» του ελληνικού χρέους τότε θα πρέπει να υπάρξει ένα σταθερός μηχανισμός για την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών αλλά και των ασφαλιστικών ταμείων, τα οποία θα είναι δύσκολο να εξαιρεθούν από μια μεγάλης έκτασης αναδιάρθρωση του χρέους.
Δίνουν ακόμη μια εναλλακτική λύση για την αποκλιμάκωση του τεράστιου δημοσίου χρέους η οποία είναι απαραίτητη. Κανείς δεν κρύβει την ανησυχία του οι αποφάσεις για το «κούρεμα του» ελληνικού χρέους να χτυπήσουν την ίδια την «καρδιά» του ευρώ αφού μπορεί το επόμενο θύμα της κρίσης χρέους να είναι η σαφώς πιο σημαντική για το κοινό νόμισμα, Ιταλία. Δέχονται ακόμη ότι η μείωση της αξίας από μόνη της δεν μπορεί να αποτελεί μακροπρόθεσμη λύση για την Ελλάδα.

Πρωτογενή πλεονάσματα

Μόνο η δημιουργία πρωτογενών πλεονασμάτων μπορεί να καταστήσει βιώσιμο το ελληνικό χρέος, εκτιμά ο τέως γενικός διευθυντής του ΟΔΔΗΧ Σπύρος Παπανικολάου.
Μόνο η δημιουργία πρωτογενών πλεονασμάτων μπορεί να εγγυηθεί τη βιωσιμότητα του δημοσίου χρέους και όχι μια απομείωση της αξίας του κατά 20% - 30% ή 40%» τονίζει ο κ. Παπανικολάου, προσθέτοντας ότι θα πρέπει -σε πρώτη φάση- να μειώσουμε το κόστος λειτουργίας του Δημοσίου και να περιορίσουμε δαπάνες. Επί της ουσίας όμως και ο κ. Παπανικολάου πιστεύει ότι στην όποια απομείωση της αξίας των ελληνικών ομολόγων θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι η συμμετοχή των ιδιωτών θα είναι απολύτως εθελοντική κάτι που εξασφαλίστηκε μάλλον δύσκολα και κατά την εφαρμογή της 21ης Ιουλίου. Παρ' όλα αυτά τονίζει ότι κανείς δεν μπορεί να είναι απολύτως βέβαιος για την αντίδραση των αγορών σε μια βίαιη απομείωση της αξίας του ελληνικού χρέους. «Το γεγονός ότι τρεις μήνες πριν η Ευρώπη είχε καταλήξει σε ''κούρεμα'' 21% και τώρα το ξανασκέπτεται για ακόμη μεγαλύτερο, σίγουρα δημιουργεί πρόσθετη αβεβαιότητα, κάτι που δεν θέλουν με τίποτα οι αγορές», τονίζει ο κ. Παπανικολάου.

Παραδέχεται επίσης ότι στην παρούσα φάση θα έχουν προβλήματα και οι τράπεζες και τα ασφαλιστικά ταμεία, καθώς «θα πρέπει να υπάρξει ο κατάλληλος μηχανισμός ώστε να μην έχουμε μεγαλύτερη κρίση μέσω της μείωσης της περιουσίας των τραπεζών και των ασφαλιστικών ταμείων τα οποία δεν βλέπω πώς μπορούν να εξαιρεθούν από το ''κούρεμα''».

Επαναγορά μέρους του χρέους

Άμεσο δάνειο από το Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) με ευνοϊκούς όρους ώστε η Ελλάδα να εξασφαλίσει την επαναγορά μέρους του χρέους της προτείνει με τη σειρά του ο τέως γενικός διευθυντής του ΟΔΔΗΧ, της τράπεζας BANKA IMI, καθηγητής Χριστόφορος Σαρδελής.

«Θα έπρεπε να είχαμε τη δυνατότητα άμεσου δανεισμού ενός αξιόλογού ποσού από το EFSF με επιτόκιο και διάρκεια αποπληρωμής ευνοϊκή ώστε να μειώσουμε το χρέος μας» τονίζει για να προσθέσει «κανένα ''κούρεμα'' δεν μπορεί από μόνο του να καταστήσει το ελληνικό χρέος βιώσιμο. Θα πρέπει το ''πακέτο'' που θα αποφασιστεί στην επόμενη σύνοδο κορυφής να περιέχει και την αναπτυξιακή διάσταση. Χωρίς νέα κονδύλια που θα επανεκκινήσουν την οικονομία όποια προσπάθεια για τη μείωση του χρέους δεν θα έχει εγγυημένο αποτέλεσμα».

Τονίζει ότι διαφορετικά θα μπούμε σε ένα φαύλο κύκλο ύφεσης από όπου δεν θα μπορούμε να ξεφύγουμε αφού -χωρίς εισοδήματα- δεν θα έχουμε έσοδα και άρα δεν θα μπορέσουμε να εξασφαλίσουμε πρωτογενές πλεόνασμα με το οποίο θα αποπληρώσουμε το χρέος μας.

«Δείτε τι γίνεται με τις απειλές που δέχεται η Πορτογαλία η οποία έχει μόνο το 85% του ΑΕΠ της σε χρέος. Το ίδιο και η Ισπανία. Ο προβληματισμός στις αγορές είναι οι μακροπρόθεσμες προοπτικές της οικονομίας. Στην Ιαπωνία για παράδειγμα το χρέος είναι πάνω από 200% του ΑΕΠ της αλλά κανείς δεν δείχνει να ανησυχεί για την αποπληρωμή του» σημειώνει ο κ. Σαρδελής. Επί της ουσίας εντοπίζει όπως όλοι, το πρόβλημα από ένα βίαιο ''κούρεμα'' του ελληνικού χρέους και στις τράπεζες και στα ασφαλιστικά ταμεία αλλά και τις ασφαλιστικές εταιρείες που είναι φορτωμένες με ελληνικά ομόλογα. Τονίζει ότι όλοι θα πρέπει να διασφαλιστούν έναντι των απωλειών που θα έχουν από την απομείωση της αξίας τους χαρτοφυλακίου τους. «Πάντως ένα μεγάλο ''κούρεμα'' της αξίας των ομολόγων τρεις μήνες μετά τη συμφωνία της 21ης Ιουλίου θα κάνει στο μέλλον τους θεσμικούς επενδυτές ιδιαίτερα επιφυλακτικούς» τονίζει ο κ. Σαρδελής.

Δίνει επίσης και μια ειδική διάσταση για τις ελληνικές τράπεζες και τα ασφαλιστικά ταμεία τα οποία θα επωμιστούν το μεγαλύτερο μέρος των απωλειώνλόγω του ότι έχουν τα περισσότερα ελληνικά ομόλογα στα χαρτοφυλάκιά τους.» Ενώ οι υπόλοιπες οικονομίες είναι πιθανό να πτωχεύσουν προς τους εξωτερικούς πιστωτές τους εμείς αν δεν προσέξουμε είναι δυνατό να πτωχεύσουμε στο εσωτερικό μας» τονίζει για να προσθέσει και αυτός την ανησυχία του ότι μια κρίση στην Ελλάδα μπορεί να επεκταθεί σε χώρες όπως η Ιταλία, με αντίστοιχο πρόβλημα χρέους.

Εκμετάλλευση άμεσα της τεράστιας ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου για μείωση του χρέους

Είναι πολύ επικίνδυνο η κρίση της Ελλάδας να μεταδοθεί και σε άλλες χώρες της Ευρώπης.
Γιάννης Στουρνάρας, γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ
Την εκμετάλλευση τώρα της τεράστιας ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου για τη μείωση του χρέους, προτείνει ο γενικός επιστημονικός διευθυντής του ΙΟΒΕ, Γιάννης Στουρνάρας. Η κοινή πρόταση που έχει καταθέσει στο πρωθυπουργό, Γιώργο Παπανδρέου, με τον κ. Στέφανο Μάνο, είναι η Ελλάδα να δανειστεί από τις αγορές με εξασφάλιση την ακίνητη περιουσία του Δημοσίου. Με το ποσό που θα συγκεντρωθεί θα μπορούν να αγοραστούν ομόλογα του Δημοσίου ώστε να μειωθεί το ύψους του δημόσιου χρέους. «Πρέπει να εγκαταλείψουμε τη θέση ότι δεν πουλάμε και να προχωρήσουμε σε μια τέτοια λύση» τονίζει ο κ. Στουρνάρας ο οποίος δεν κρύβει την ανησυχία του για τις επιπτώσεις που θα έχει μια απομείωση της αξίας των ελληνικών ομολόγων μεγαλύτερη από το 21% που είχε αποφασιστεί την 21η Ιουλίου.

Ο κ. Στουρνάρας δηλώνει ανήσυχος για την κίνηση που φαίνεται ότι έχει αποφασιστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο συμπλέοντας και με την ανησυχία που εξέφρασε και ο απερχόμενος πρόεδρος της ΕΚΤ, Ζαν Κλοντ Τρισέ, για το ενδεχόμενο ένα μεγαλύτερο «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων να οδηγήσει σε χρεοκοπία. Ανεξάρτητα πάντως από το ύψος του «κουρέματος» του ελληνικού χρέους ο κ. Στουρνάρας τονίζει ότι θα πρέπει να εξασφαλιστεί ότι δεν θα κηρύξουν την Ελλάδα σε χρεοκοπία οι οίκοι αξιολόγησης: «Αν τελικά γίνει η απομείωση της αξίας του ελληνικού χρέους θα πρέπει η χώρα να έχει τις κατάλληλες νομικές διασφαλίσεις ότι η κίνηση αυτή δεν θα εκληφθεί ως πιστωτικό επεισόδιο (credit event) δημιουργώντας πολύ δύσκολες καταστάσεις». Εξηγώντας, τονίζει ότι θα πρέπει να εξασφαλιστεί καταρχήν η εθελοντική συμμετοχή των ιδιωτών και επίσης θα πρέπει να υπάρχει σίγουρη οδός για την κάλυψη των απωλειών που θα έχουν τα πιστωτικά ιδρύματα εντός και εκτός Ελλάδας και τα ασφαλιστικά ταμεία ανάλογα με την έκθεσή τους στα ελληνικά ομόλογα.

Ο εκτελεστικός διευθυντής του ΙΟΒΕ και πρώην πρόεδρος της Εmporiki Bank και του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων (ΣΟΕ) δεν κρύβει επίσης και την ανησυχία του ότι ένα μεγάλο «κούρεμα» της Ελλάδας να δημιουργήσει ανάλογες προσδοκίες και σε άλλες πολύ μεγαλύτερες ευρωπαϊκές οικονομίες.»Είναι πολύ επικίνδυνο η κρίση της Ελλάδας να μεταδοθεί και σε άλλες χώρες της Ευρώπης μεγεθύνοντας το πρόβλημα της κρίσης χρέους, απειλώντας το ίδιο το ευρώ» υπογραμμίζει ο κ. Στουρνάρας.

Μείζον πρόβλημα και οι τόκοι

Τεράστιο είναι και το πρόβλημα των τόκων, για την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους, καθώς απορροφούν το 40% των εσόδων που εισπράττει ο κρατικός προϋπολογισμός, μια σχέση που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε δημοσιονομικό αδιέξοδο. Το «κούρεμα» των ομολόγων, λογικά, θα μειώσει αντίστοιχα και τους τόκους που αντιστοιχούν στους συγκεκριμένους τίτλους, διαφορετικά το αδιέξοδο θα παραμείνει.

Στο εννεάμηνο Ιανουαρίου - Σεπτεμβρίου, τα καθαρά έσοδα του προϋπολογισμού ανήλθαν σε 34.980 εκατ. ευρώ και οι πληρωμές τόκων για την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους έφτασαν στο ποσό των 14.033 εκατ. ευρώ. Απομένει ένα ποσό της τάξης των 20,9 δισ. ευρώ, με το οποίο το Δημόσιο πρέπει να καλύψει τις λειτουργικές δαπάνες της κρατικής μηχανής, να καλύψει τα ανοίγματα των ασφαλιστικών ταμείων κ.λπ. που απλά δεν επαρκεί και είναι αναγκαία η προσφυγή σε δανεισμό, μέσω του μηχανισμού στήριξης, καθώς οι αγορές έχουν κλείσει. Πρόκειται για ένα φαύλο κύκλο, αφού η ανάγκη δανεισμού για τις πληρωμές τόκων, αυξάνει το χρέος και άρα αυξάνονται ξανά και οι τόκοι!
Στο πλαίσιο αυτό, φέτος αναθεωρήθηκε, προς τα πάνω, ο στόχος για το ύψος των τόκων, που διαμορφώθηκε τελικά σε 16,3 δισ. ευρώ, από 16 δισ. ευρώ, που ήταν αρχικά. Το 2010 είχαν καταβληθεί 13,2 δισ. ευρώ, για τόκους.

Για το 2012, οι τόκοι αυξάνονται σε 17,9 δισ. ευρώ και ακολουθούν ανοδική πορεία και στα επόμενα έτη, φτάνοντας σε 19,5 δισ. ευρώ, το 2013, το 2014 διαμορφώνονται σε 22 δισ. ευρώ και το 2015 θα φτάσουν σε 23,4 δισ. ευρώ.

Πρέπει να σημειωθεί ότι καθώς το 70% του χρέους κατέχεται από ξένους θεσμικούς, αναλογικά και το 70% των τόκων «φεύγει» στο εξωτερικό, στερώντας πόρους που θα μπορούσαν να διατεθούν για ανάπτυξη.

πηγή: Ναυτεμπορική (pkak@naftemporiki.gr  - tdas@naftemporiki.gr)