Θα γίνουν οι Έλληνες Cartoneros;

Της Κιάρας Αθανασοπούλου*

Όταν η Αργεντινή πτώχευσε πριν από μια δεκαετία οι περισσότεροι έχασαν τα πάντα. Ένα μεγάλο μέρος εκ των οποίων έγιναν οι λεγόμενοι cartoneros και ξεκίνησαν να συλλέγουν σκουπίδια για να επιβιώσουν. Θα ακολουθήσουν άραγε τον ίδιο δρόμο οι Έλληνες;...


Το ερώτημα αυτό θέτει η ευρείας κυκλοφορίας φινλανδική εφημερίδα ’Hufvudstadsbladet’.

Οι Αργεντίνιοι έχασαν δουλειά, σπίτια, αυτοκίνητα, οικογένειες. Και όμως αναδύθηκαν από τις στάχτες τους.

Η Μαρία Ραμίς, 54 χρονών, και ο Χόρχε Ολμέδο, 55 χρονών, έμειναν με το τίποτα και έγιναν συλλέκτες σκουπιδιών. Τώρα, αναμένουν ότι το ίδιο θα συμβεί στην Ελλάδα.
«Διαβάζουμε στις ειδήσεις για την Ελλάδα και νιώθουμε τα πάντα. Είναι σαν να ζούμε την τραγωδία και πάλι. Μας αγγίζει το θέμα» αναφέρει ο Χόρχε Ολμέδο, προσθέτοντας «Εκεί που είμασταν εμείς το 2002 είναι η Ευρώπη τώρα. Αλλά εσείς πιστεύετε ότι το κράτος πρέπει να φροντίσει για εσάς. Εμείς στην Αργεντινή πάντα γνωρίζαμε ότι πρέπει να επιβιώσουμε μόνοι μας, να φροντίσουμε τον εαυτό μας».

Ο Ολμέδο ζούσε με την τότε σύζυγο του και το γιο τους σε μια μικρή βίλα στο Λινιέρς, μεσοαστικό προάστιο του του Μπουένος Άιρες. Εν μια νυκτί τα έχασε όλα.
Αρχικά πούλησε το νέο αυτοκίνητο, έπειτα την θερινή κατοικία δίπλα στη θάλασσα, και τέλος το παλιό αυτοκίνητο.
«Ήταν φορές που είχα δουλειά για μια ημέρα, ίσα για να πληρώσω το ηλεκτρικό ρεύμα ή το νερό. Ήταν ένας διαρκής αγώνας για την απόκτηση χρημάτων. Τον περισσότερο καιρό καθόμουν σπίτι, κόντευα να τρελαθώ. Κάποιοι άλλοι ξεκίνησαν το ποτό και τους τσακωμούς. Η κρίση σου βγάζει τον χειρότερο εαυτό σου».
Ο ίδιος ανακαλώντας μνήμες του σχετικά πρόσφατος παρελθόντος αναφέρει «Η κρίση διέλυσε τους δεσμούς μας. Σταματήσαμε να τηλεφωνούμε για τα γενέθλια, να ανταλλάσουμε ευχές, επειδή δε θέλαμε να πληρώσουμε. Κόψαμε τα καλέσματα στο σπίτι, γιατί δεν μπορούσαμε να αντέξουμε οικονομικά την αγορά κρέατος».
Και κάπως έτσι ο Χόρχε Ολμέδο μαζί με δυο φίλους του ξεκίνησαν να συλλέγουν και να πουλούν χαρτόνι. Έγιναν "cartoneros".
«Τότε περνάγε ένας cartonero κάθε τριάντα δευτερόλεπτα από τις κεντρικές λεωφόρους, και από τις δύο πλευρές. Οι περισσότεροι ήταν από την μεσαία τάξη, όπως και εμείς. Ντρεπόμουν, αλλά δεν είχα άλλη επιλογή».
Στις ’γύρες’ του Ολβέδο μάζευε και μια ψηλή, χλωμή γυναίκα μαζί με ένα μικρό αγόρι.
«Η Μαρία μάζευε τα διπλά από εμάς τους τρεις, οπότε και ’συγχωνευτήκαμε ’ μαζί της».

Επρόκειτο για την Μαρία Ραμίς. Η Μαρία δούλευε ως γραμματέας διεθυντή σε ταχυδρομείο. Όταν η κρίση χτύπησε την πόρτα του γραφείου όπου εργαζόταν κλονίστηκε ο κόσμος της. Αρχικά δεν είχε να πληρώσει το ενοίκιο και μετακόμισε στους γονείς της. «Ἐκανα τα πάντα για να σώσω τη δουλειά μου. Να μη μείνω χωρίς». Παρόλα αυτά μετά από δύο μήνες όλα τελείωσαν. Καινούριες δουλειές δεν υπήρχαν.
Την ημέρα που θυμάται ως τη χειρότερη είναι αυτή την ώρα του δείπνου με τον γιό της, Μπράιαν, τότε 11 χρονών.
«Ανάθεμα σε παιδί μου, έφαγες όλο το φαγητό! Γιατί δεν άφησες και για εμένα;»
Με δάκρια στα μάτια εξιστορείται η Μαρία το συμβάν εξηγώντας πως όταν ξεκίνησε να μαζεύει σκουπίδια για να ζήσει οι γείτονες της σταμάτησαν να τη χαιρετάνε. Και αυτό ήταν μόνο η αρχή.
«Δέχθηκα έντονη κριτική από τους συγγενείς μου. Μου έλεγαν ότι είμαι μια αποτυχημένη επειδή δεν είχα φροντίσει να βρω καλύτερη δουλειά, δεν είχα καλύτερη εκπαίδευση, ή δεν είχα παντρευτεί κάποιον πλούσιο ώστε να μπορεί να με συντηρεί. Αυτό που δεν θα ξεχάσω είναι ότι μου είπαν ότι έχω αμαυρώσει το όνομα της οικογενείας μας» αναφέρει η Ραμίς, τονίζοντας «Δεν πτόηθηκα όμως, δεν με στάματησαν, αλλά συνέχισα».

Ένα σακί χαρτόνια ισούται με ένα ευρώ

Η Μαρία Ραμίς συνεχίζει ακόμα και σήμερα να κάνει τον ίδιο γύρο: περίπτερο, κατάστημα ενδυμάτων, παντοπωλείο, ξενοδοχείο, για να μαζέψει τα χαρτόνια.
Η οικογένεια της πλέον είναι ο Χόρχε Ολμέδο και ο γιός της, ο οποίος είναι 20 χρονών πια.

Η ντροπή του γιού

Ο Μπράιαν Γκομέζ Ραμίς σπουδάζει γραφίστας στο πανεπιστήμιο. Η μητέρα του δεν τον αφήνει να εργαστεί ώστε να συγκεντρωθεί αποκλειστικά στις σπουδές του.
«Κανείς από την παρέα μου δεν γνωρίζει ότι στο παρελθόν έχω μαζέψει σκουπίδια. Δε θέλω να μιλάω σε κανέναν για αυτό. Ούτε καν με την μητέρα μου» αναφέρει ο Μπράιαν Γκομέζ Ραμίς, συνεχίζοντας αναφερόμενος στα παιδικά του χρόνια «Το μισούσα. Οι φίλοι μου με κορόιδευαν λέγοντας μου «Είσαι αηδιαστικός που μαζεύεις σσκουπίδια». Και ήταν αλήθεια, δεν μπορούσα να πω τίποτα πίσω».
Στην ηλικία των 14 χρόνων κατάφερε παρόλα αυτά να βρει άλλες δουλειές, όπως να μοιράζει διαφημιστικά φυλλάδια.
«Οποιαδήποτε δουλειά είναι καλύτερη. Το να είσαι "Cartonero" είναι προσβολή, είναι το άτομο που συλλέγει τα σκουπίδια έξω από το σπίτι κάποιου άλλου».
Η Μαρία Ραμίς ακουεί τον γιο της από δίπλα. Όταν φεύγει σχολιάζει «Ίσως με τον καιρό ωριμάσει. Εύχομαι κάποια μέρα να καταλάβει ότι κάνω πολλά περισσότερα από αυτό. Ότι σημαντικά κυνερνητικά στελέχη με ακούνε. Ότι βοηθάω κάποιους άλλους και δημιουργούμε μια καλύτερη ζωή».

Η Μαρία Ραμίς έχει εξελίξει αυτό που έκανε μόνη της με την οικογένεια της σε ένα συνεταιρισμό που απασχολεί 35 άτομα. Από το 2007 είναι η υπεύθυνη έξι τοποθεσιών συλλογής σκουπιδιών στο Μπουένος Άιρες. Εκεί γίνεται η διαλογή και εν συνεχεία πωλούνται χαρτόνι, γυαλί και πλαστικό απευθείας στους κατασκευαστές συσκευασιών.
Ανάμεσα στα καθήκοντα της Ραμίς είναι να πιέσει τις αρχές να βελτιώσουν τις συνθήκες εργασίας των οδοκαθαριστών. Ο επόμενος στόχος της είναι η ενδυμασία και ο μισθός, αντί αυτού που ονομάζεται «κίνητρο». Ένα επίδομα δηλαδή γύρω στα 100 ευρώ το μήνα συν ένα γεύμα την ημέρα.

«Εδώ, ανάμεσα στα σκουπίδια, σημειώνονται τα πρώτα ίχνη της τωρινής παγκόσμιας κρίσης, που πλήττουν και την Αργεντινή. Η τιμή του ανακυκλωμένου χαρτιού μειώνεται, και όλο και λιγότερες φιάλες επιστροφής προέρχονται από ακριβά προϊόντα» παρατηρεί ο Χόρχε Ολμέδο.
«Αλλά η οικονομία μας είναι πολύ καλύτερα εξοπλισμένη τώρα. Και αν πάει κατά διαόλου πάλι, μπορούμε και πάλι να ξεκινήσουμε από το μηδέν. Γνωρίζουμε εξάλλου τι πρέπει να κάνουμε...».



ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΑ ΧΝΑΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΓΕΝΤΙΝΗΣ;

* Δεν είναι λίγοι οι εκτιμητές που περιμένουν στη γωνία την Ελλάδα να αποχωρήσει από το ευρώ και να κηρύξει πτώχευση όπως έκανε η Αργεντινή το 2001-2002 για να λύσει το πρόβλημα χρέους της, δηλαδή η χώρα να μην είναι σε θέση να πληρώσει τα χρέη της.

* Εξωτερικό χρέος της Αργεντινής το 2001: 62% του ΑΕΠ.

* Εξωτερικό χρέος της Αργεντινής το 2002, μετά την υποτίμηση και αθέτηση πληρωμών: 150% του ΑΕΠ.

* Εξωτερικό χρέος σήμερα στην Ελλάδα: περίπου 160% του ΑΕΠ.

* Αναστολή της Αργεντινής πληρωμών το 2001: 100 δισ. δολάρια.

* Εάν η Ελλάδα θα μπορούσε να κάνει το ίδιο σήμερα: 360 δισ. δολάρια.

Πηγές: HBL, Eurostat, το ΔΝΤ, BBC, DI.

*στο onair24