Ο μύθος του 8ωρου ύπνου: ήρθε η ώρα να απενοχοποιήσεις την αϋπνία σου

Όλο και περισσότερες αποδείξεις έρχονται στο φως της δημοσιότητας, που ανατρέπουν όσα γνώριζες για τον οκτάωρο ύπνο.
Στις αρχές του 1990, ο ψυχίατρος Thomas Wehr έκανε ένα πείραμα που έμελε να τον κάνει διάσημο (στους ερευνητικούς κύκλους τουλάχιστον), με μια ομάδα ανθρώπων που παρέμεναν στο σκοτάδι για 14 ώρες κάθε μέρα για ένα μήνα, προκειμένου να μελετήσει τις συνήθειες του ύπνου τους....

Αν και τα υπό μελέτη μέλη της ομάδας δυσκολεύτηκαν αρχικά να βρουν το ρυθμό τους στον ύπνο, τελικά, την τέταρτη εβδομάδα κατάφεραν να οργανώσουν ένα πολύ συγκεκριμένο πρόγραμμα: κοιμόντουσαν για 4 ώρες και μετά ξυπνούσαν για μια ή δυο ώρες πριν ξαναπέσουν σε ένα δεύτερο τετράωρο κύκλο ύπνου.

Οι ερευνητές εντυπωσιάστηκαν από τα αναπάντεχα ευρήματα, που έρχονται σε αντίθεση με όσα πιστεύουμε για την υποτιθέμενη ανάγκη μας να κοιμόμαστε 8 συνεχόμενες ώρες κάθε νύχτα.

Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που ειπώνεται κάτι παρόμοιο. Το 2001, ο ιστορικός Roger Ekrich του Virginia Tech δημοσίευσε μια μελέτη που χρειάστηκε 16 χρόνια για να ολοκληρωθεί, από την οποία προέκυψαν πλούσιες ιστορικές αποδείξεις που ενισχύουν την άποψη ότι ο ανθρώπινος ύπνος στο παρελθόν (από την εποχή του Ομήρου ακόμα) γινόταν σε δυο κύκλους: οι άνθρωποι κοιμόντουσαν για 4 ώρες, ύστερα ξυπνούσαν για 1 ή 2 ώρες και ξανακοιμόντουσαν για άλλες 4 ώρες. Ό,τι ακριβώς δηλαδή έκαναν και οι συμμετέχοντες στο πείραμα του Wehr.

"Δεν είναι μόνο οι αναφορές, αλλά και ο τρόπος που γίνονται, σαν να επρόκειτο για κάτι εντελώς συνηθισμένο", τονίζει ο Ekrich.

Κατά το διάστημα ανάμεσα στους δυο ύπνους, οι άνθρωποι ήταν αρκετά ενεργητικοί. Συχνά σηκώνονταν,  καπνιζαν, κάποιοι μπορεί να επισκέπτονταν τους γείτονες, αλλά οι περισσότεροι παρέμεναν στο κρεβάτι, έγραφαν ή προσεύχονταν. Μάλιστα το 15ο αιώνα υπήρχαν και ειδικές προσευχές για το διάστημα ανάμεσα στους δυο κύκλους ύπνου.

Και αυτές τις ώρες δεν τις περνούσαν εντελώς μόνοι. Μπορεί να μιλούσαν με το σύντροφό τους ή να έκαναν σεξ.

Ένας Γάλλος γιατρός του 16ου αιώνα μάλιστα συμβουλεύει τα ζευγάρια ότι η καλύτερη ώρα να συλλάβουν δεν ήταν στο τέλος μιας μακράς και κουραστικής ημέρας, αλλά μετά "τον πρώτο ύπνο", όταν θα ήταν πιο ξεκούραστοι και θα το απολάμβαναν περισσότερο.

Σύμφωνα με τον Ekrich η συνήθεια του διακεκομένου ύπνου άρχισε να υποχωρεί στο τέλος του 17ου αιώνα, αρχικά στις ανώτερες αστικές τάξεις της βόρειας Ευρώπης. Μέσα στα επόμενα 200 χρόνια πέρασε και στην υπόλοιπη δυτική κοινωνία και μέχρι τη δεκαετία του 1920 είχε αποβληθεί εντελώς από τη συλλογική μας συνείδηση.

Σε αυτό συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό ο φωτισμός στους δρόμους και στα σπίτια αλλά και τα καφενεία, τα οποία κάποιες φορές παρέμεναν ανοιχτά όλη τη νύχτα.

Όσο πιο "φωτεινή" γινόταν η νύχτα τόσο περισσότερο αυξάνονταν οι δραστηριότητες κατά τη διάρκειά της και μειώνονταν οι ώρες που οι άνθρωποι αφιέρωναν στην ανάπαυσή τους.

Ο ιστορικός Craig Koslofsky στο νέο του βιβλίο "Evening's Empire", εξηγεί:

"Πριν τον 17ο αιώνα, η νύχτα ήταν συνυφασμένη με τους ανθρώπους του περιθωρίου, εγκληματίες, πόρνες και μέθυσους. Ακόμα και οι εύποροι που μπορούσαν να αγοράσουν κερί για να έχουν φως τη νύχτα, είχαν άλλους, καλύτερους τρόπους να ξοδέψουν τα χρήματά τους. Δεν υπήρχε κανένας λόγος να ξενυχτήσουν, ούτε κύρος ούτε κοινωνική αξία που να συνδέεται με το ξενύχτι".

Η νοοτροπία αυτή άλλαξε όταν την περίοδο των διωγμών όταν Καθολικοί και Προτεστάντες άρχισαν να δρουν κρυφά τη νύχτα για να μην γίνουν αντιληπτοί. Έτσι, το ξενύχτι "αναβαθμίστηκε" και έγινε πλέον συνήθεια και "αξιοσέβαστων" άνθρωπων.

Η μόδα πέρασε σταδιακά και στην ευρύτερη κοινωνία. Παρ' όλ' αυτά, μόνο όσοι μπορούσαν να αντέξουν το κόστος των κεριών μπορούσαν να ξενυχτήσουν. Με το φως στους δρόμους όμως, η "κοινωνικοποίηση" τις νυχτερινές ώρες άρχισε να επεκτείνεται και στις λιγότερο προνομιουχες κοινωνικές τάξεις.

Το Παρίσι ήταν η πρώτη πόλη στον κόσμο που φώτισε τους δρόμους της, το 1667, χρησιμοποιώντας κεριά σε γυάλινες λάμπες. Ακολούθησε η Lille, τον ίδιο χρόνο, και το Amsterdam δυο χρόνια αργότερα, το οποίο χρησιμοποίησε την πολύ πιο αποτελεσματική, σε σχέση με το κερί, λάμπα λαδιού.

Το Λονδίνο φωτίστηκε αρκετά αργότερα, το 1684, αλλά μέχρι το τέλος του αιώνα περισσότερες από 50 μεγάλες ή μικρότερες ευρωπαϊκες πόλεις είχαν πλέον φωτιστεί.

Η νυχτερινή ζωή έγινε της μόδας και το να περνάς τις ώρες σου στο κρεβάτι για να ξεκουραστείς ήταν απλώς χάσιμο χρόνου.

"Φαίνεται ότι οι άνθρωποι άρχισαν να ενδιαφέρονται έντονα για τον χρόνο και την αποτελεσματικότητα πριν το 19ο αιώνα, πριν δηλαδή τη βιομηχανική επανάσταση", λέει ο Ekirch, "αλλή η εκβιομηχάνιση της κοινωνίας έκανε αυτή την τάση ακόμα ισχυρότερη".

Την νέα τάση στήριζαν και οι επιστήμονες. Σε μια ιατρική επιθεώρηση του 1829 οι ειδικοί συμβούλευαν τους γονείς να πιέζουν τα παιδιά τους να μην κοιμούνται σε δυο κύκλους, αλλά ένα συνεχόμενο οκτάωρο.

Σήμερα φαίνεται ότι οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν πλέον προσαρμοστεί καλά στον 8ωρο ύπνο, αλλά ο Ekirch πιστεύει ότι πολλά από τα προβλήματα ύπνου που πληθαίνουν στην εποχή μας, μπορεί να έχουν τις ρίζες τους στη φυσική ανάγκη του ανθρώπου να κοιμάται σε δυο κύκλους, αλλά και στην επίδραση του τεχνητού φωτός.

Δεν είναι τυχαίο ότι τα προβλήματα αϋπνίας έκαναν την πρώτη εμφάνισή τους στο τέλος του 19ου αιώνα, την ίδια περίοδο δηλαδή που άλλαξαν οριστικά οι συνήθειες του ύπνου.

Την άποψη αυτή συμμερίζεται και ο Russell Foster, καθηγητής κιρκάδιας νευροεπιστήμης στην Οξφόρδη.

"Πολλοί άνθρωποι ξυπνάνε κατά τη διάρκεια της νύχτας, πανικοβάλλονται και δεν μπορούν να ξανακοιμηθούν, αλλά τους εξηγώ ότι απλώς επιστρέφουν στις φυσιολογικές συνήθειες που είχε κάποτε ο άνθρωπος", λέει ο Foster και τονίζει την ανάγκη να δοθεί από τους επιστήμονες μεγαλύτερη βαρύτητα στον ύπνο:

"Το 30% τουλάχιστον των ιατρικών προβλημάτων σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με τα προβλήματα ύπνου. Παρ' όλ' αυτά, στην εκπαίδευση των γιατρών δεν δίνεται τόση σημασία, ενώ υπάρχουν πολύ λίγα κέντρα που ερευνούν τον ύπνο", επισημαίνει ο καθηγητής.

Ισχυρίζεται μάλιστα ότι η περίοδος ανάμεσα στους δυο ύπνους μπορεί να έπαιξε σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση του στρες. "Σήμερα ξοδεύουμε λιγότερο χρόνο στην ξεκούραση και συνεχώς πιεζόμαστε να τα προλάβουμε όλα. Δεν είναι σύμπτωση ότι στη σύγχρονη ζωή όλο και περισσότεροι άνθρωπο υποφέρουν από άγχος, στρες, κατάθλιψη και καταφεύγουν σε κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ".

Την επόμενη φορά που θα ξυπνήσεις λοιπόν κατά τη διάρκεια της νύχτας, σκέψου τους προγόνους σου, της προ-βιομηχανικής εποχής, και χαλαρωσε. Μπορεί αυτό που σου συμβαίνει να σου κάνει τελικά καλό!