Σοκ σταματάνε και τις ανασκαφές στην Αμφίπολη

Ακολουθώντας τα βήματα του πρωθυπουργού, ο αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού αποφάσισε να αλλάξει τη διακόσμηση του γραφείου του στην Μπουμπουλίνας προσθέτοντας πίνακες, όπως εκείνον από την πρώιμη περίοδο του Παρθένη - λίγο αφαιρετικό, αρκετά παιχνιδιάρικο, αλλά με επίκεντρο...τον άνθρωπο, όπως δηλαδή αντιλαμβάνεται τον πολιτισμό της Ελλάδας ο ίδιος ο αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού, Νίκος Ξυδάκης. «Το όραμα πολιτισμού είναι όραμα ζωής. Και αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αντιληφθούμε με διαφορετικό τρόπο τη ζωή μας αφού, έχοντας χάσει τις υλικές προϋποθέσεις, αντιλαμβανόμαστε διαφορετικά τον ίδιο μας τον εαυτό: δεν χρειάζεται πια να περιφρονούμε την υλικότητα του βίου, αυτή είναι που θα μας κάνει να αναστοχαστούμε τη δημοκρατία», δηλώνει ο υπουργός καθώς μας υποδέχεται στο γραφείο του.
Σκέψεις που τον απασχολούν έντονα τελευταία, μαζί με τα οικονομικά αδιέξοδα του υπουργείου, τα θέματα των οργανισμών και των θεσμών, όπως το Μέγαρο, η Λυρική ή το Εθνικό, η Αμφίπολη, αλλά και οι απρόσμενοι επισκέπτες που καταφτάνουν στο υπουργείο από όλα τα μέρη του κόσμου. Χαρακτηριστική είναι η άφιξη δημοσιο­γράφου του «Spiegel», η οποία ζήτησε και πήρε συνέντευξη από τον υπουργό, ακολουθώντας τη στρατηγική που έχουν χαράξει οι Γερμανοί δημοσιογράφοι στο να «ξεσκονίζουν» οποιοδήποτε μέλος της κυβέρνησης εντόπισαν να έχει κάνει δηλώσεις στο παρελθόν. Ενιωσε, κατά παραδοχή του, αρκετά πιεσμένος, αλλά πόσο πιεσμένος είναι τελικά από τα ισχνά οικονομικά του υπουργείου και το σχεδόν ανύπαρκτο ποσό που εισπράττει από τον κρατικό προϋπολογισμό;

«Σίγουρα είναι μικρό το ποσό, αλλά όχι μηδενικό», επισημαίνει ο υπουργός. Το υπουργείο έχει προϋπολογισμό που του επιτρέπει να συντηρεί το ανθρώπινο δυναμικό και μια υποδομή που το βοηθά να συντηρεί την πολιτιστική του κληρονομιά. Αναμφίβολα η δυσκολία ρευστότητας έχει πλήξει τον πολιτισμό και δεν έχει επιτρέψει να αναπτυχθεί η βιομηχανία του, δηλαδή να δημιουργήσει πράγματα χρηστικά και εμπορεύσιμα που θα του φέρουν χρήματα και θα δημιουργήσουν πολιτιστική αλλά και προστιθέμενη αξία. Πρέπει επιτέλους να συνειδητοποιήσουμε ότι ο πολιτισμός προσφέρει ταυτότητα, αλλά και αφορμές για αλλαγές και μεταμορφώσεις, ενώ παράλληλα είναι από τα βασικά πεδία που μπορούν να παραγάγουν πλούτο.

- Με ποιον τρόπο μπορεί να γίνει αυτό;

Καταρχάς πρέπει να αντιληφθούμε ως χώρα ότι είμαστε μέρος μιας πολύτιμης διάρκειας και ότι διαθέτουμε ένα καταπληκτικό brand name: δείτε πόσο ασύλληπτη είναι φέρ’ ειπείν η φόρμα και η αισθητική ενός αμφορέα ή μιας Ταναγραίας. Μπο­ρούμε κατασκευάζοντας αντίγραφα όλων αυτών να γεμίσουμε τα μουσεία με καλόγουστα αντικείμενα που θα πωλούνται σε όλη την οικουμένη και θα μας βοηθήσουν να δέσουμε τον πολιτισμό με την προβολή της χώρας σε όλο τον κόσμο. Ως πολυμήχανοι έμποροι που ανέκαθεν ήμασταν οι Ελληνες μπορούμε να προσφέρουμε αυτό και να κερδίσουμε κάτι άλλο - όπως έκαναν οι Μινωίτες που εισήγαγαν μέταλλο και το εξήγαγαν ως κόσμημα. Πάντα υπάρχουν τρόποι. Κρίσιμο ρόλο σε αυτή την προσπάθεια αναμένεται να διαδραματίσει το Ταμείο Αρ­-χαιολογικών Πόρων (ΤΑΠ) που μόλις απέκτησε νέο, ικανό διοικητικό προσωπικό και έχει πλέον διαφορετικό προσανατολισμό.

- Με ποια έννοια μπορεί να αξιοποιηθεί το ΤΑΠ και να φέρει χρήματα; Ποιες είναι οι προτεραιότητές σας επ’ αυτού;

Το ΤΑΠ πρέπει να επιβλέψει την εισαγωγή του ηλεκτρονικού εισιτηρίου σε όλους τους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας. Είναι αδιανόητο εν έτει 2015 το εκδοτήριο εισιτηρίων στον βράχο της Ακρόπολης να μη δέχεται πιστωτικές κάρτες. Μιλάμε για τον πιο διάσημο αρχαιολογικό χώρο του κόσμου και αυτός ο αδιανόητος αναχρονισμός πρέπει να τελειώσει ακαριαία, με θανάσιμα χτυπήματα, να γίνει blitzkrieg (σ.σ. γερμανική πολεμική τακτική, ο πόλεμος-αστραπή). Δεν είναι καν εκσυγχρονισμός, πηγαίνεις από την εποχή των σπηλαίων απλώς στην εποχή σου. Πραγματικά βήματα μπροστά είναι το bar code σε όλα τα εισιτήρια, το ενιαίο εισιτήριο για όλους τους αρχαιολογικούς χώρους της Αθήνας, η δυνατότητα αγοράς εισιτηρίων μέσω Ιντερ­νετ, η δημιουργία e-shop για πώληση αντικειμένων με τη σφραγίδα της Ελλάδας σε όλο τον κόσμο. Πρό­κειται για απλές κινήσεις, οι οποίες πρέπει να γίνουν άμεσα. Ο τζίρος του ΤΑΠ είναι 75 εκατ. ευρώ τον χρόνο. Μελέτες που εκπονήθηκαν τα δύο περασμένα χρόνια δίνουν στο ΤΑΠ πολλαπλασιαστή 3,5. Δηλαδή, βάζεις 100 ευρώ και βγάζεις 350. Ισως να μην υπάρχει άλλος παραγωγικός τομέας στην Ελλάδα που να έχει τέτοιον πολλαπλασιαστή. Επομένως, το ΤΑΠ δεν είναι απλώς ο κατεξοχήν παραγωγικός τομέας του ΥΠΠΟ, αλλά ολόκληρης της Ελλάδας. Οχι σε απόλυτους αριθμούς, καθώς δεν μπορεί να ζήσει τη χώρα, δείχνει όμως την κατεύθυνση που θα πρέπει να ακολουθήσει η εθνική οικονομία.

- Για τους κρατικούς οργανισμούς που έχουν ιδιότυπο καθεστώς, όπως η Λυρική και το Μέγαρο, ποια είναι τα σχέδιά σας;

Οι μεγάλοι οργανισμοί πρέπει να έχουν διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια, εποπτευόμενη βέβαια από το υπουργείο που τους επιδοτεί. Στον βαθμό που το υπουργείο βάζει τα χρήματα, οι οργανισμοί αυτοί οφείλουν να υπηρετούν το δημόσιο συμφέρον. Ωστόσο, κρίνω ότι πρέπει να ορίζεται μια επιτροπή που θα είναι επαρκής επιστημονικά και θα διαθέτει τα κριτήρια ώστε να προκηρύσσει διαγωνισμό για τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή σε κάθε επιμέρους οργανισμό.

- Ναι, άλλα αυτό δεν σημαίνει ότι φτάνουμε στο σημείο του «Γιάννης κερνάει, Γιάννης πίνει» που έχει παρατηρηθεί στο παρελθόν;

Οχι, γιατί θα υπάρχουν αυστηρά κριτήρια. Υποδειγματικός είναι, λόγου χάρη, ο τρόπος που δρούσε όλα αυτά τα χρόνια το Μουσείο Μπενάκη. Θα φροντίσουμε να υπάρξει η κατάλληλη νομοθετική ρύθμιση ώστε να ενεργοποιηθεί το ίδιο καθεστώς και στους υπόλοιπους οργανισμούς και τα μουσεία, όπως το Μουσείο της Ακρόπολης που οφείλει να έχει διευθυντή. Το ίδιο θα συμβεί και στο Εθνικό Θέατρο.

- Με το Εθνικό, αλήθεια, πού βρίσκονται τα πράγματα; Πώς θα συσταθεί η επιτροπή εφόσον εκκρεμεί και το θέμα του κ. Χατζάκη;

Δεν είναι εύκολο να οριστεί άμεσα η επιτροπή, αλλά θαρρώ ότι ο πιο σωστός τρόπος είναι αυτός. Στο Εθνικό υπάρχει η ιδιομορφία τα μέλη του Δ.Σ. να δικαιούνται, ενώ ουσιαστικά είναι άμισθα, να παίρνουν παραγγελίες από το θέατρο, πράγμα τουλάχιστον παράδοξο.

- Ποιος είναι ο λόγος όμως που ζητάτε την παραίτηση του κ. Χατζάκη;

Νομίζω ότι πρέπει να τον διαδεχθούν άλλοι άνθρωποι, αφού ο ίδιος βρίσκεται σε διευθυντική θέση σε διαφορετικούς κρατικούς οργανισμούς επί δέκα συναπτά έτη. Ας κάνει, λοιπόν, ένα βήμα πίσω ώστε να δοκιμαστούν και άλλοι. Στο τιμόνι του Εθνικού πρέπει να βρίσκονται άνθρωποι με κύρος που θα αφήνουν το στίγμα τους και θα προσφέρουν το δικό τους όραμα.

- Ναι, αλλά αν ο ίδιος σας πει ότι συμφωνεί μαζί σας, ότι αφήνει το στίγμα του και επιθυμεί να παραμείνει, τι θα γίνει; Θα πέσει σε δυσμένεια;

Η αλήθεια είναι πως δεν ταιριάζουν πάντα οι καλλιτεχνικοί διευθυντές με τους ανθρώπους που ηγούνται των επίσημων θέσεων.

- Στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης τι θα γίνει;

Η λύση που θα δοθεί θα είναι ανοιχτός διαγωνισμός για τη θέση του διευθυντή, όπως και στους άλλους οργανισμούς.

- Με το Μέγαρο Μουσικής, πώς ακριβώς έχουν τα πράγματα;

Το Μέγαρο έχει άλλου είδους προβλήματα, που έχουν να κάνουν με την εξυπηρέτηση και τη διαχείριση του χρέους του, αλλά και με το ιδιοκτησιακό του καθεστώς. Βρισκόμαστε σε γόνιμη διαπραγμάτευση για το πώς θα μπορέσει να γίνει το Μέγαρο διαχειρίσιμο από δω και στο εξής. Πρέπει παράλληλα να εξετάσουμε το ελεγκτικό μέρος και το διοικητικό καθεστώς του στον βαθμό που δεν μπορεί το κράτος να επωμίζεται ένα τεράστιο οικονομικό βάρος που αγγίζει τα 411 εκατ. ευρώ και να μην έχει τον δημόσιο έλεγχο. Πρέπει να υπάρχει ένα εύλογο αντάλλαγμα στον βαθμό που ξοδεύεται δημόσιο χρήμα.

- Πολλοί εκδότες αγωνιούν για την ενιαία τιμή του βιβλίου. Τι θα κάνετε σχετικά;

Συνεργαζόμαστε ήδη για το θέμα αυτό με τον κ. Γιώργο Σταθάκη. Πιστεύω πως η ενιαία τιμή είναι ο μόνος τρόπος για να προστατευτεί η ελληνική αγορά του βιβλίου, καθώς πρόκειται για μια γλώσσα που εκ των πραγμάτων δεν απευθύνεται στη διεθνή αγορά. Είναι θέμα επιβίωσης αλλά και προστασίας δεκάδων επαγγελμάτων που παράγουν πλούτο γύρω από το βιβλίο. Είναι κάτι επιβεβλημένο αφού δεν νομίζω ότι θα υπάρξει καμία δημοσιονομική επιβάρυνση.

- Σε ό,τι αφορά τη διεκδίκηση των Γλυπτών του Παρθενώνα, ποιες θεωρείτε ότι πρέπει να είναι οι κινήσεις του υπουργείου;

Τα Γλυπτά του Παρθενώνα είναι ένα ενιαίο σύνολο μεγάλης γλυπτικής, το οποίο θα έπρεπε να είναι ταιριαστό, κοντά, πλάι και πάνω στο μοναδικό μνημείο του δυτικού πολιτισμού που είναι ο Παρθενώνας. Και εκεί τελειώνει κάθε συζήτηση. Δεν υπάρχουν άλλα επιχειρήματα που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι Βρετανοί. Οπως, για παράδειγμα, το ότι «τα Γλυπτά δεν βγαίνουν από το μουσείο». Μα τα είδαμε να βγαίνουν, τα δάνεισαν στο Ερμιτάζ και τα δάνεισαν επίτηδες, για να δείξουν ότι είναι δικά τους και τα κάνουν ό,τι θέλουν. Ο χρόνος θα αδυνατίζει τα επιχειρήματα της Μεγάλης Βρετανίας. Δεν νομίζω ότι η Ελλάδα θέλει να αφαιρέσει οτιδήποτε ελληνικό από όλα τα μουσεία του κόσμου, ουδέποτε έχει διατυπώσει κάτι τέτοιο.

- Από την υπόθεση Αλαμουντίν τελικά βγήκαμε κερδισμένοι ή χαμένοι;

Υπήρξε ένα επικοινωνιακό κέρδος, το οποίο δεν διαγράφουμε. Ενδεχομένως να υπάρξουν νέα στο άμεσο μέλλον, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Αμάλ Αλαμουντίν ήρθε στην Ελλάδα ως νομικός, για να συντάξει μια νομική γνωμάτευση. Δεν νομίζω ότι θα ωφελήσει σε κάτι ένας δικαστικός αγώνας για τη διεκδίκηση των Γλυπτών του Παρθενώνα. Εξέλιξη περιμένουμε από την UNESCO που ανέλαβε να διαμεσολαβήσει ώστε να ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις απευθύνοντας σχετικό αίτημα στη βρετανική πλευρά.

- Με την Αμφίπολη τι ακριβώς συνέβη;

Πρόκειται για ένα αξιοθαύμαστο μνημείο σε έναν πανέμορφο και πλούσιο τόπο που μπορεί να αξιοποιηθεί αναλόγως. Να έχει π.χ. περιπάτους, να γίνουν υποδομές - αυτό είναι η Αμφίπολη. Ολο το υπόλοιπο είναι μια λαχτάρα του κόσμου να βρει τον διάσημο νεκρό. Περαιτέρω χρηματοδότηση για την ανασκαφή, ωστόσο, δεν προβλέπεται - εξάλλου η ανασκαφή έχει βάλει άνω τελεία, έχει τελειώσει στην παρούσα φάση. Η ανασκαφέας είναι υποχρεωμένη, σύμφωνα με το πρωτόκολλο της υπηρεσίας της και τον αρχαιολογικό νόμο, να κάνει μία ανακοίνωση εντός του επόμενου εννεαμήνου. Να μάθει όλη η επιστημονική κοινότητα και η ελληνική κοινή γνώμη ευρύτερα τι έχει βρεθεί στην Αμφίπολη. Εχουμε ήδη δει όλα τα ευρήματα: τις Σφίγγες, τις Καρυατίδες, το υπέροχο βοτσαλωτό ψηφιδωτό, τον ταφικό θάλαμο, σκελετούς, κόκαλα - τέλος στο ανασκαφικό θρίλερ. Δεν υπάρχει κάτι άλλο να δούμε. Φτάσαμε ως την άκρη του ταφικού θαλάμου και δεν βρήκαμε λάρνακα με χρυσή μάσκα για να πούμε ότι βρήκαμε τον τάδε ή τον δείνα βασιλιά. Δεν έχει σημασία, όμως, γιατί όλο το υπόλοιπο είναι πολύ σημαντικό. Κι αυτό θα φροντίσουμε να αξιοποιήσουμε με σεβασμό και όπως ταιριάζει σε έναν τέτοιο χώρο και σε έναν τέτοιο τόπο. Αυτό από μόνο του είναι αρκετό, θαρρώ.

protothema