Ο Ανδρέας Παπανδρέου έπασχε από κατάθλιψη από το 1979

Εκτενή αποσπάσματα από το βιβλίου

Aγνωστο παρασκήνιο για τον Ανδρέα Παπανδρέου φωτίζει ο πρώην υπουργός του ΠΑΣΟΚ Παρασκευάς Αυγερινός στο βιβλίο του «Η Αλλαγή τελείωσε νωρίς»...



Εκτενή αποσπάσματα του άκρως ενδιαφέροντος βιβλίου του (εκδόσεις Εστία) προδημοσιεύουν τα ΝΕΑ του Σαββατοκύριακου. Το ιδρυτικό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ – και επί σειρά ετών υπουργός των κυβερνήσεων Παπανδρέου – περιγράφει αποκαλυπτικές πτυχές της περιόδου 1974-1981 προτού δηλαδή το ΠΑΣΟΚ αναρριχηθεί στην εξουσία με το σύνθημα της «Αλλαγής» και το συντριπτικό ποσοστό του 48%.

Το κορυφαίο στέλεχος του ΠΑΣΟΚ ένας εκ των τεσσάρων του περίφημου μυστικού δείπνου που έγινε στις 13 Νοεμβρίου του '94 στην οικία της Βάσως Παπανδρέου, εκείνη τη νύχτα που συμφωνήθηκε η προώθηση του Κώστα Σημίτη ως διαδόχου του Ανδρέα Παπανδρέου, καταγράφει με εντυπωσιακές λεπτομέρειες την προσωπική του σχέση με τον ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ.

Το κορυφαίο στέλεχος του ΠΑΣΟΚ γίνεται αποκαλυπτικό όταν αναφέρεται για πρώτη φορά ανοιχτά στην ασθένεια που ταλαιπωρούσε τον Ανδρέα Παπανδρέου και κάνει λόγο για «μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο» το 1979. Γράφει δε, πως όταν ο Παπανδρέου αρρώστησε έμεινε απομονωμένος στο Καστρί από μία κλειστή ομάδα ανθρώπων την οποία ο ίδιος αποκαλεί «αυλή».

«Για πολλές εβδομάδες δεν κατέβαινε στις συνεδριάσεις γιατί ήταν, όπως μας διαμήνυαν, αδιάθετος. Ένας κλειστός κύκλος του στενού περιβάλλοντος τον συντρόφευε και τον κρατούσε απόλυτα περιορισμένο στο σπίτι να μην τον συναντήσει κανείς. Με τον φόβο να γίνει γνωστή η κατάστασή του και η αδυναμία του να ασκήσει τα καθήκοντά του απέφευγαν και τους γιατρούς. Είχαν επιλέξει εναλλακτικές θεραπείες ανύπαρκτης αποτελεσματικότητας και αξιοπιστίας, καλούσαν ομοιοθεραπευτές. (...) Γύρω του όλη αυτή η αυλή καμιά ψυχολογική βοήθεια δεν του προσέφερε...»
Σύμφωνα με τον συγγραφέα κάποια στιγμή το περιβάλλον του πείστηκε ότι ο Αντρέας δεν είναι στενοχωρημένος: «Με πήρε στο τηλέφωνο η Μαργαρίτα και μοy ζήτησε να ανέβω στο Καστρί γιατί ο Αντρέας δεν είναι καλά. Τον βρήκα καθισμένο σε μια πολυθρόνα, φορούσε την ρόμπα του, δεν σηκώθηκε, δεν με ρώτησε γιατί πήγα. Τον συνόδεψα στον ψυχίατρο και, όπως περίμενα, η διάγνωση ήταν «βαριάς μορφής κατάθλιψη». Δεν θυμάμαι αν μου το είπε ακριβώς έτσι, αλλά εγώ έτσι το εξέλαβα. Ιατρικά αυτή η καταθλιπτική κρίση αναφέρεται ως «διπολική διαταραχή».(...) «Πρέπει να πω ότι τότε, στις παραμονές της με βεβαιότητα αναμενόμενης πρωθυπουργίας, του επέβαλαν τη διακοπή μιας μακράς ερωτικής σχέσης που διατηρούσε και δεν αποκλείω ότι αυτή η απογοήτευση αποτέλεσε και την κύρια αφορμή της καταθλιπτικής κρίσης».

Το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου φέρει τον τίτλο «Επτά χρόνια χωρίς πυξίδα». Η ιστορία του Αυγερινού ξεκινά από την 3η Σεπτέμβρη του ' 74 όταν ο Ανδρέας ανακοίνωσε την ίδρυση του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος (ΠΑΣΟΚ). « Έμοιαζε περισσότερο με κοινωνική συμμαχία φτωχών στρωμάτων και των ανθρώπων που ενδιαφέρονταν για τα ανθρώπινα δικαιώματα» αναφέρει ο συγγραφέας με την επισήμανση ότι «την ενότητα εξασφάλιζε η κοινή αναφορά στον Αντρέα, ο οποίος δεν επέτρεψε ποτέ να δοθεί στο ΠΑΣΟΚ συγκεκριμένη ιδεολογική ταμπέλα, τη δε διαφορετικότητα την κάλυπτε ο όρος «Κίνημα».

Εκείνη την περίοδο το ΠΑΣΟΚ προτιμούσε την πολιτική απομόνωση και ένιωθε πιο κοντά στα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα. «Αρνιόταν να αναπτύξει σχέσεις με το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα της Γερμανίας (SPD) το οποίο χαρακτήριζε συντηρητικό, απέρριπτε την ΕΟΚ, κατάγγειλε την επανένταξη της χώρας μας στο ΝΑΤΟ. (...) Ακόμη και τη Σοσιαλιστική Διεθνή, ο Ανδρέας τη χαρακτήριζε ως «σφηκοφωλιά του ψυχρού πολέμου».
Ο Παρασκευάς Αυγερινός δεν παραλείπει όμως να αναφερθεί στην «προοδευτική διαφοροποίηση της θέσης μας για την ΕΟΚ. Ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε την δύναμη να προσαρμόσει τις θέσεις του.(...) Στην Σύνοδο της ΚΕ του ΠΑΣΟΚ, νομίζω το 1984, αναφερόμενος στις σχέσεις μας με την ΕΟΚ επισημοποίησε την αλλαγή της θέσης μας με λίγες λέξεις λέγοντας: «δε χρεωνόμαστε την ένταξη, χρεωνόμαστε όμως την παραμονή, άλλωστε η αποχώρηση έχει πολύ μεγάλο κόστος». Αυτά και μόνον αυτά είπε, χωρίς στη συνέχεια να επιτρέψει ν' ακολουθήσει επ' αυτού συζήτηση».

Η πορεία προς την εξουσία δεν ήταν ανέφελη. Τους πρώτους μήνες του '75 αναδείχθηκαν οι αντιθέσεις με τα στελέχη της Δημοκρατικής Αμυνας που οδήγησαν τελικώς σε διάσπαση στο προσυνέδριο του Μάρτη της ίδιας χρονιάς. «Ο Αντρέας δεν επρόκειτο ποτέ να εκχωρήσει κομμάτι της εξουσίας-ιδιοκτησίας του δεν θα δεχόταν το ΠΑΣΟΚ που ίδρυσε να εξελιχθεί σε ένα ομοσπονδιακό πολιτικό μόρφωμα. Ήθελε και του ανήκε να ορίζει το παιχνίδι χωρίς συνιδιοκτήτες».
Είχαν προηγηθεί οι εκλογές του Νοέμβρη του '74 που προκάλεσαν απογοήτευση. Ποσοστό 13,5% μόλις 13 έδρες. Όμως ο Ανδρέας βρήκε το κουράγιο να πει τότε: «Αυτό ήταν ξεκινάμε από την αρχή». Στις εκλογές του '77 το ΠΑΣΟΚ διπλασίασε το ποσοστό του με το 25,34% και 93 βουλευτές και πέρασε στην θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Το ίδιο βράδυ στο Μεγάλη Βρετάνια ο Αντρέας δήλωσε: Φτάσαμε στην πόρτα της εξουσίας, η επόμενη φορά θα είναι δικιά μας. Θα είμαστε κυβέρνηση».
Όμως ο συγγραφέας θεωρεί ότι το ΠΑΣΟΚ βαδίζοντας προς την εξουσία έκανε ένα μοιραίο λάθος αποδεχόμενο την ένταξη σ' αυτό στελεχών της Ενωσης Κέντρου.
«Το ΠΑΣΟΚ φτάνοντας στην πόρτα της εξουσίας, αντί να αναβαπτιστεί στις αρχές που το γέννησαν, προτίμησε να επιστρέψει στο παρελθόν. (...) Επικράτησε η λαθεμένη αντίληψη, ή μάλλον μας επέβαλαν να δεχτούμε την βλακώδη άποψη, να πάρουμε, λέει το 10% που είχε η Ενωση Κέντρου στις εκλογές του '77, δεχτήκαμε δηλαδή ότι εκείνο το ποσοστό ήταν προσωπική πελατεία αυτών που προσχώρησαν στο ΠΑΣΟΚ και θα το μετέφεραν σε μας. (...) Είμαι βέβαιος ότι ο Ανδρέας ήθελε να δικαιώσει ιστορικά την Ενωση Κέντρου.
Για την μετάλλαξη του ΠΑΣΟΚ ο Π. Αυγερινός αποδίδει σοβαρότατες ευθύνες στο κεντρώας καταγωγής και αντίληψης περιβάλλον του που προσπαθούσε να τον συγκρατήσει «να μην τρομάζει τον κόσμο, να μη διώχνουμε τους νοικοκυραίους».
Οι φορείς αυτών των αντιλήψεων έπεισαν τον Παπανδρέου «όχι μόνο να δεχτεί την υιοθεσία των ορφανών της Ενωσης Κέντρου, αλλά και να τους εξασφαλίσει τη βουλευτική έδρα, αποκλείοντας, όπως απαίτησαν, να μπουν στους εκλογικούς συνδυασμούς μέλη της ΚΕ, μέλη των Νομαρχιακών Επιτροπών και άλλα ικανά και επώνυμα στελέχη του ΠΑΣΟΚ». Οπως χαρακτηριστικά αναφέρει σε άλλο σημείο του βιβλίου του «δεν επιτρέψαμε ούτε στον Κώστα Σημίτη να είναι υποψήφιος στον Πειραιά παρ' ότι είχε ξεκινήσει τον εκλογικό αγώνα».
Μετά τις εκλογές του '77 όλα έδειχναν ότι το ΠΑΣΟΚ καλπάζει προς την εξουσία. Ακόμη και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής σε μία προσωπική συνάντηση που είχε με τον Ανδρέα Παπανδρέου τού είχε υπονοήσει ότι στις επόμενες εκλογές το ΠΑΣΟΚ επρόκειτο να αναδειχθεί πρώτη εκλογική δύναμη. Για τους περισσότερους το 1981 αποτελεί «ορόσημο» στην ιστορία του ΠΑΣΟΚ. Ανήλθε στην εξουσία με το συντριπτικό ποσοστό του 48% και έφερε στη χώρα την «Αλλαγή». Ο συγγραφέας όμως αντιμετωπίζει υπό άλλο πρίσμα τις εξελίξεις και θεωρεί ότι το 1981 τελείωσε το ΠΑΣΟΚ της 3ης του Σεπτέμβρη: «Το 1981 τελείωσε το κόμμα των οραμάτων, της αμφισβήτησης και της ανατροπής.(...) Περάσαμε στην κυβερνητική λογική, τη λογική της εξουσίας. Από 'δω και πέρα στόχος μας θα είναι να κερδίζουμε τις επόμενες εκλογές κι αυτό βέβαια θα μας υποχρεώνει σε συνεχείς συμβιβασμούς και υποχωρήσεις. Προσαρμοστήκαμε στο «άστο γι' αργότερα» και στο «να μην ενοχλήσουμε», να τα' χουμε καλά με όλους».

Τα εμπόδια για το νόμο του ΕΣΥ
Παρά τους στενότατους προσωπικούς και πολιτικούς δεσμούς που τους συνέδεαν με την ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας από το ΠΑΣΟΚ οι σχέσεις Παπανδρέου-Αυγερινού μπαίνουν σε σκληρή δοκιμασία και διαταράσσονται. Ο Παρασκευάς Αυγερινός έχοντας ορκιστεί Υπουργός Υγείας και Πρόνοιας θυμάται: «Δεν είχαν περάσει δύο μήνες στην κυβέρνηση, στις 3 Γενάρη 1982 και προέκυψε το πρώτο κρίσιμο θέμα παραμονής μου, όταν πληροφορήθηκα ότι με απόφαση του υπουργού Εσωτερικών Μένιου Κουτσόγιωργα καταργούνται οι θέσεις των διευθυντών στο δημόσιο.(...) Στις ερωτήσεις των δημοσιογράφων δήλωσα ότι αυτό δεν μπορεί να αφορά τα νοσοκομεία και θα ζητήσω αμέσως να μην ισχύσει αυτή η απόφαση για τον χώρο της υγείας. Όταν ανακοινώθηκε η δήλωσή μου ο Μένιος, χωρίς να επικοινωνήσει μαζί μου, με κατήγγειλε στον Πρωθυπουργό ως διασπαστή της κυβερνητικής συνοχής. Το απόγευμα με αναζητούσε ο πρωθυπουργός, βρισκόμουνα στην Καλαμάτα, να μου ανακοινώσει την απόλυσή μου. Το ίδιο απόγευμα όμως είχε προκύψει ένα άλλο θέμα με τον Ασημάκη Φωτήλα, τον οποίο και απέλυσε ερχόμενο από τις Βρυξέλλες πριν ακόμη, προσγειωθεί το αεροπλάνο του.(...) Όπως έμαθα, αυτό που είπε το βράδυ εκείνο ήταν «πάει πολύ να διώξω και τους δύο».
Η κορύφωση όμως της έντασης που κλόνισε τις σχέσεις των δύο ανδρών ήρθε με αφορμή το νομοσχέδιο για το ΕΣΥ για το οποίο ο Αυγερινός συνάντησε απίστευτες αντιστάσεις τόσο μέσα από την κυβέρνηση όσο και από παράγοντες της υγείας και του ιατρικού κόσμου... «Στο υπουργικό συμβούλιο που συνήλθε στις 15 Απριλίου ο πρωθυπουργός στην εισήγησή του ξεκίνησε με επίθεση εναντίον μου, «δουλειά μας δεν είναι να ασχολούμαστε μόνο με τα νομοσχέδια». Απέφυγε να γίνει ξεκάθαρος. (...) Το είχα καταλάβει δύο μέρες πριν όταν στο Καστρί την ώρα που έφευγα στις σκάλες μου είπε, «δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για το ΕΣΥ τώρα, άστο ας καθυστερήσει λίγο». Του ψέλλισα ότι το περιμένει ο κόσμος, το υποσχεθήκαμε, θα είμαστε αναξιόπιστοι, αν δεν γίνει τώρα πότε θα γίνει;». Γύρισε οργισμένος και μου είπε «εγώ θα ορίσω τι θα γίνει».
Εκείνη η ώρα έκρινε τις μελλοντικές του σχέσεις με τον Αντρέα. «Τελείωσε η αμοιβαία εκτίμηση κι εμπιστοσύνη, η συνέχεια της συνεργασίας μας θα έχει τυπικό χαρακτήρα»...
Τελικώς αφού το νομοσχέδιο πέρασε από σαράντα κύματα ψηφίστηκε από την τρικομματική τότε Βουλή (ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, ΚΚΕ) με την στήριξη και του Κομμουνιστικού Κόμματος. Το ΕΣΥ έγινε νόμος του κράτους τον Σεπτέμβριο του1983.
Η ψήφιση του Νόμου σήμανε και το τέλος της θητείας του Π. Αυγερινού και στο υπουργείο υγείας. «Στις 16 Γενάρη του ' 84 το μεσημέρι στις 2.00, ο Μιχάλης Ζιάγκας μου έφερε το γράμμα της απόλυσης, αντικατάσταση την ονόμαζε. Ανακουφίστηκα, τόσους μήνες την περίμενα. Έβγαλα την θηλιά από το λαιμό μου, ήταν η πιο καλή μέρας της πολιτικής μου ζωής».

Πηγή: ΤΑ ΝΕΑ