Οι πρώτες φωτογραφίες από το νεκρό της Αμφίπολης [ΦΩΤΟ]

- Βρέθηκαν νομίσματα της εποχής του Μεγα Αλέξανδρου μέσα στον Τύμβο
- Πώς καταστράφηκε το πρόσωπο της Καρυάτιδας, ποιοι και πότε μπάζωσαν το ταφικό μνημείο

Τις πρώτες φωτογραφίες από τον σκελετό που βρέθηκε στον υπόγειο θάλαμο του Τάφου της Αμφίπολης έδωσε στη δημοσιότητα η επικεφαλής της ανασκαφικής ομάδας Κατερίνα Περιστέρη το πρωί του Σαββάτου...

Στην αναλυτική παρουσίαση που έκανε η κ. Περιστέρη και οι συνάδελφοί της στην ανασκαφή του Τύμβου Καστά, κ. Μιχάλης Λεφαντζής αρχιτέκτονας και κ. Δημήτρης Εγγλέζος, πολιτικός μηχανικός, φωτίστηκαν πολλές πτυχές του σπουδαίου μνημείου.

«Ξεκινήσαμε το 2012 από μια τοπική φήμη. Ότι στον Τύμβο Καστά υπήρχε ο "Τάφος της Βασίλισσας"» ήταν τα πρώτα λόγια της κας Περιστέρη, που άνοιξε την παρουσίαση και συνέχισε με αναλυτική παρουσίαση των ευρημάτων, συνοδεία φωτογραφικού υλικού.

«Τον 3ο μ.Χ. αιώνα έγινε η καταστροφή του περιβόλου του Τύμβου Καστά από τους Ρωμαίους» δήλωσε η κα Περιστέρη. «Βρέθηκαν ίχνη ακόμη και από έναν αρχαίο γερανό, με τον οποίον αφαιρέθηκαν κομμάτια του περιβόλου για διάφορες άλλες εργασίες, οδοποιίας κ.λπ» τόνισε, ενώ ανέφερε ότι το τμήμα του περιβόλου που μένει ανέπαφο και έχει βρεθεί είναι περίπου 80 μέτρα, από τα 497 της συνολικής περιμέτρου.

Η κα Περιστέρη δήλωσε βέβαιη ότι ο Λέων της Αμφίπολης βρισκόταν στην κορυφή του Τύμβου. Στο χώρο του Λέοντα όπως είναι σήμερα έχουμε κομμάτια που ανήκαν στην αρχική μορφή της βάσης του, τα οποία είναι όμοια με τους δόμους του περιβόλου. Ο Μιχάλης Λεφαντζής έχει κάνει μια ψηφιακή σχεδιαστική αναπαράσταση.

Στη συνέχεια, η κα Περιστέρη παρουσίασε φωτογραφία από μια μαρμάρινη δοκό του επιστυλίου πάνω από τις Καρυάτιδες, η οποία, πέφτοντας, κατέστρεψε το κεφάλι της μίας Κόρης, οδηγώντας στο συμπέρασμα ότι η εκδοχή περί βανδαλισμού του συγκεκριμένου αγάλματος αποκλείεται.

Η κα Περιστέρη ολοκλήρωσε την παρουσίασή της αναφέροντας: «Δεν ξέρουμε ποιος ή ποια είναι ο νεκρός», προκαλώντας πλήθος ερωτήσεων σχετικά με τον σκελετό, για τον οποίο στο powerpoint της, είχε παραλείψει φωτογραφίες του σκελετού. Κατά την άποψή της, επί του παρόντος η δημοσίευση φωτογραφιών δεν έχει νόημα: «Όταν ο σκελετός βρίσκεται σε τέτοιες συνθήκες παίρνουμε όλα τα μέτρα προστασίας, μαζί με τα χώματα, ώστε ο ανθρωπολόγος να μπορέσει να κάνει την έρευνα», απάντησε η κα Περιστέρη στις επίμονες ερωτήσεις δημοσιογράφων για τον σκελετό.

Κατόπιν, πήρε το λόγο ο αρχιτέκτονας κ. Λεφαντζής, που μιλά για τον Λέοντα και τη σχέση του με τον Τύμβο. Ο κ. Λεφαντζής ξεκίνησε αναφέροντας μια ιστορική μαρτυρία: Το 1916 μια βρετανική ταξιαρχία ετοιμαζόταν να μεταφέρει 1000 κομμάτια από τον περίβολο, μαζί με τον Λέοντα, στη Βρετανία. Οι Βούλγαροι και οι Αυστριακοί επιτέθηκαν στις φορτηγίδες οι οποίες ναυάγησαν, οπότε τα αρχαία μέλη σώθηκαν - αν και παρέμειναν στο βυθό του Στρυμόνα. 

Οι δόμοι του Περιβόλου λαξεύτηκαν επί τόπου, ώστε να προσαρμόζονται ακριβώς ο ένας στον άλλον, εξήγησε για το εντυπωσιακό μνημείο ο κος Λεφαντζής, ενώ τόνισε ότι η βάση του Λέοντα όπως είναι σήμερα, κατά την άποψη του, είναι εσφαλμένη. Αυτό διότι ο Broneer που έκανε την αναστήλωση, χρησιμοποίησε οριζοντίως, σαν σκαλοπάτια, κομμάτια του Περιβόλου από τον Τύμβο Καστά.

Ο κος Λεφαντζής αποκάλυψε ακόμα ότι κάτοικοι της περιοχής επιστρέφουν κρυφά κομμάτια από τον περίβολο, τα οποία κρατούσαν στα σπίτι τους! «Ξαφνικά αυξάνεται ο αριθμός των αρχαιολογικών ευρημάτων, ως δια μαγείας», λέει ο κος Λεφαντζής

Ο αρχιτέκτονας κατόπιν αναφέρθηκε στον περίβολο, ο οποίος σε κάτοψη, εμφανίζεται ως κυκλικός, στο χώρο όμως είναι ελλειψοειδής, με δύο κέντρα και κλίση από βορρά προς νότο, διότι έπρεπε, όπως εξήγησε, ακόμη και αυτός να έχει ρύση: «Υπάρχει σχέση χρυσής τομής ανάμεσα στα μέλη του περιβόλου και σε εκείνα του Λέοντα» αναφέρει ο αρχιτέκτονας, επομένως, κατά τον κ. Λεφαντζή, υπάρχει ταύτιση του μνημείου με το λιοντάρι.

Το άγαλμα του Λέοντα κοιτούσε νοτιοανατολικά, τονίζει ο κ. Λεφαντζής, οποίος  θεμελείωσε αναλυτικά, με γεωμετρικά και μαθηματικά στοιχεία το γιατί ο Λέων βρισκόταν στην κορυφή του Τύμβου. Οπως φαίνεται από το τοπογραφικό του Τύμβου, το ταφικό μνημείο δεν είχε κατεύθυνση ακριβώς προς το κέντρο του λόφου, αλλά αναπτύσσεται από την περιφέρεια προς το εσωτερικό, κάπως λοξά και ελαφρώς προς τα ανατολικά. 

Ο κ. Λεφαντζής παρουσίασε ακόμα διαφάνειες με αναπαράσταση των εργασιών κατά την αρχαία εποχή. Όπως αναφέρει, θεωρεί ότι οι σχεδίες που μετέφεραν τους όγκους μαρμάρου μέσω του Στρυμόνα, χρησιμοποιήθηκαν επίσης ως ικριώματα για την κατασκευή του Λέοντα στην κορυφή.

Η πολυαναμενόμενη εκδήλωση στο υπουργείο Πολιτισμού

Η εκδήλωση που διοργανώνεται από το ΥΠΠΟ σήμερα από τις 11.00 έως τις 14.00 στο Αμφιθέατρο του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού στην οδό Μπουμπουλίνας 20-22 στην Αθήνα, έχει αυστηρά επιστημονικό χαρακτήρα. Ωστόσο, το πάνδημο και, χωρίς υπερβολή, παγκόσμιο ενδιαφέρον του κοινού και των ΜΜΕ για το μνημείο της Αμφίπολης, περιβάλλει τις ανακοινώσεις με την αδημονία που θα ταίριαζε σε ένα φαντασμαγορικό θέαμα. 

Οι αιτήσεις για την εξασφάλιση του δικαιώματος εισόδου στο Αμφιθέατρο του ΥΠΠΟ, εδώ και πολλές ημέρες έχουν ξεφύγει από κάθε λογική, παρόλο που επισήμως δεν προβλέπεται τίποτε άλλο από την έκθεση των έως τώρα ευρημάτων. Τα τρία μέλη της ερευνητικής ομάδας που θα έχουν το λόγο σε αυτή την, ούτως ή άλλως, ιστορική παρουσίαση, απευθύνονται κατ' ουσίαν σε ένα ακροατήριο συναδέλφων τους, κατά το πλείστον αρχαιολόγων.

Επομένως, είναι εντελώς απίθανο να υπάρξουν νέα στοιχεία σχετικά με τον σκελετό ή την πρόοδο της γεωφυσικής διασκόπησης, εφόσον περί αυτών αναμένονται ανακοινώσεις από το ΥΠΠΟ την ερχόμενη εβδομάδα.

Συγκεκριμένα το πρόγραμμα του Σαββάτου 29-11-2014 έχει ως εξής:

- Κατερίνα Περιστέρη, Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Σερρών: «Ανασκαφική έρευνα Ταφικού Μνημείου Τύμβου Καστά Αμφίπολης (2012-2014).

- Μιχάλης Λεφαντζής, Αρχιτέκτονας: «Η σχέση του Λέοντος με τον Τύμβο της Αμφίπολης: Αρχιτεκτονικές και οικοδομικές προσεγγίσεις».

- Δημήτρης Εγγλέζος, Πολιτικός Μηχανικός: «Ο ρόλος του Πολιτικού Μηχανικού κατά την αποκάλυψη του Ταφικού Μνημείου στον Τύμβο Καστά: Παρουσίαση προσωρινών στερεωτικών εργασιών και αναλύσεις για την ερμηνεία και τον έλεγχο ιστορικών υποθέσεων».

Το συντονισμό της εκδήλωσης έχουν αναλάβει οι κ.κ. Βασίλης Λαμπρινουδάκης, Ομότιμος Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών και Νίκος Σταμπολίδης, Αρχαιολόγος, Διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.

Πώς καταστράφηκε το πρόσωπο της Καρυάτιδας

Αναφερόμενη στις περιπτώσεις βανδαλισμών και τυμβωρυχίας, η κα Περιστέρη αναφέρθηκε στο ζήτημα του προσώπου της δεξιάς Καρυάτιδας, που έχει καταστραφεί.

Η επικεφαλής της ανασκαφής παρουσίασε φωτογραφία από μια μαρμάρινη δοκό του επιστυλίου που βρέθηκε στο έδαφος του τάφου.

Η δοκός αυτή του επιστυλίου, αυτό που βρισκόταν πάνω από τις Καρυάτιδες, πέφτοντας, κατέστρεψε το κεφάλι της μίας Κόρης  (αυτής που βρίσκεται δεξιά), οδηγώντας έτσι την ανασκαφική ομάδα στο συμπέρασμα ότι η εκδοχή περί βανδαλισμού του συγκεκριμένου αγάλματος αποκλείεται.

Οι Ρωμαίοι κατέστρεψαν το μνημείο

«Τον 3ο μ.Χ. αιώνα έγινε η καταστροφή του περιβόλου του Τύμβου Καστά από τους Ρωμαίους» δήλωσε η κα Περιστέρη. «Βρέθηκαν ίχνη ακόμη και από έναν αρχαίο γερανό, με τον οποίον αφαιρέθηκαν κομμάτια του περιβόλου για διάφορες άλλες εργασίες, οδοποιίας κ.λπ» τόνισε, ενώ ανέφερε ότι το τμήμα του περιβόλου που μένει ανέπαφο και έχει βρεθεί έχει μήκος περίπου 80 μέτρα, από τα 497 της συνολικής περιμέτρου.

Εξετάζοντας τα τελευταία αυτά μέτρα του περιβόλου εντοπίσαμε και την είσοδο του Τάφου το καλοκαίρι, ανέφερε η επικεφαλής της ανασκαφής.

Λεφαντζής: Υπάρχει σχέση χρυσής τομής ανάμεσα στα μέλη του περιβόλου και σε εκείνα του Λέοντα

Αμέσως μετά την κα Περιστέρη, το λόγο ο αρχιτέκτονας Μιχάλης Λεφαντζής, που αναφέρθηκε στον Λέοντα και τη σχέση του με τον Τύμβο.

Ο κ. Λεφαντζής ξεκίνησε μάλιστα αναφέροντας μια ιστορική μαρτυρία: Το 1916 μια βρετανική ταξιαρχία ετοιμαζόταν να μεταφέρει 1000 κομμάτια από τον περίβολο, μαζί με τον Λέοντα, στη Βρετανία. Οι Βούλγαροι και οι Αυστριακοί επιτέθηκαν στις φορτηγίδες οι οποίες ναυάγησαν, οπότε τα αρχαία μέλη σώθηκαν - αν και παρέμειναν στο βυθό του Στρυμόνα.

Οι δόμοι του περιβόλου λαξεύτηκαν επί τόπου, ώστε να προσαρμόζονται ακριβώς ο ένας στον άλλον, εξήγησε για το εντυπωσιακό μνημείο ο κος Λεφαντζής, ενώ τόνισε ότι η βάση του Λέοντα όπως είναι σήμερα, κατά την άποψη του, είναι εσφαλμένη. Αυτό διότι ο Broneer που έκανε την αναστήλωση, χρησιμοποίησε οριζοντίως, σαν σκαλοπάτια, κομμάτια του Περιβόλου από τον Τύμβο Καστά.

Ο κος Λεφαντζής αποκάλυψε ακόμα ότι κάτοικοι της περιοχής επιστρέφουν κρυφά κομμάτια από τον περίβολο, τα οποία κρατούσαν στα σπίτι τους! «Ξαφνικά αυξάνεται ο αριθμός των αρχαιολογικών ευρημάτων, ως δια μαγείας», λέει ο κος Λεφαντζής

Ο αρχιτέκτονας κατόπιν αναφέρθηκε στον περίβολο, ο οποίος σε κάτοψη, εμφανίζεται ως κυκλικός, στο χώρο όμως είναι ελλειψοειδής, με δύο κέντρα και κλίση από βορρά προς νότο, διότι έπρεπε, όπως εξήγησε, ακόμη και αυτός να έχει ρύση: «Υπάρχει σχέση χρυσής τομής ανάμεσα στα μέλη του περιβόλου και σε εκείνα του Λέοντα» αναφέρει ο αρχιτέκτονας, επομένως, κατά τον κ. Λεφαντζή, υπάρχει ταύτιση του μνημείου με το λιοντάρι.

Το άγαλμα του Λέοντα κοιτούσε νοτιοανατολικά, τόνισε ο κ. Λεφαντζής, ο οποίος θεμελίωσε αναλυτικά, με γεωμετρικά και μαθηματικά στοιχεία το γιατί ο Λέων βρισκόταν στην κορυφή του Τύμβου. Οπως φαίνεται από το τοπογραφικό του Τύμβου, το ταφικό μνημείο δεν είχε κατεύθυνση ακριβώς προς το κέντρο του λόφου, αλλά αναπτύσσεται από την περιφέρεια προς το εσωτερικό, κάπως λοξά και ελαφρώς προς τα ανατολικά.

Ο κ. Λεφαντζής παρουσίασε ακόμα διαφάνειες με αναπαράσταση των εργασιών κατά την αρχαία εποχή. Όπως αναφέρει, θεωρεί ότι οι σχεδίες που μετέφεραν τους όγκους μαρμάρου μέσω του Στρυμόνα, χρησιμοποιήθηκαν επίσης ως ικριώματα για την κατασκευή του Λέοντα στην κορυφή.

Τέλος, ο κ. Λεφαντζής ανέφερε ότι το μνημείο μπαζώθηκε κατά την ρωμαϊκή περίοδο.

Εγγλέζος: Το πιο σημαντικό μέρος του μνημείου θα μπορούσε να έχει καταρρεύσει

«Τεχνικό έργο με εκσκαφή και επίχωση (cut and cover)» χαρακτηρίζει στην τεχνική ορολογία το μνημείο ο πολιτικός μηχανικός κ. Δημήτρης Εγγλέζος, που εξήγησε πώς υποστηλώθηκε και σε τι κατάσταση βρισκόταν ο Τύμβος Καστά.

«Με απλά λόγια, με ένα μικρό σφάλμα ή καθυστέρηση, το πιο σημαντικό μέρος του μνημείου θα μπορούσε να έχει καταρρεύσει και να ξαναθαφτεί στο χώμα για δεύτερη φορά, ενδεχομένως καταπλακώνοντας και σημερινά θύματα, αναφέρει ο πολιτικός μηχανικός που ήταν υπεύθυνος για την υποστήλωση του μνημείου», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Στην πράξη, όπως είπε ο κ. Εγγλέζος, τουλάχιστον δέκα κομμάτια από την οροφή του τρίτου θαλάμου έπεσαν κατά την είσοδο της ερευνητικής ομάδας. Ακόμα ανέφερε ότι χρησιμοποιήθηκαν 180 τμήματα ικριωμάτων ώστε να δημιουργηθεί ένα ικανό να κρατήσει την οροφή χωροδικτύωμα.

Μενδώνη: Έχουμε βρει το κρανίο, τη γνάθο και πολλά οστά

Χωρίς να είναι προγραμματισμένο, στο τέλος της μαραθώνιας παρουσίασης, πήρε το λόγο η γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, παρακινούμενη «τόσο από τις ερωτήσεις, όσο και από τις απαντήσεις», όπως τόνισε με έμφαση - κάτι που ερμηνεύτηκε ως «καρφί» προς την επίμονη άρνηση της κας Περιστέρη να δώσει περισσότερες διευκρινίσεις για το σκελετό, αλλά και τη σύγχυση που προκλήθηκε από την αναφορά της επικεφαλής αρχαιολόγου σε «εθελοντές» στην ανασκαφή.

Η κ. Μενδώνη εξήγησε ότι το κρανίο του σκελετού βρέθηκε σε μικρή απόσταση από το όρυγμα, ακριβώς έξω από το όρυγμα βρέθηκε η γνάθος καθώς και ότι υπάρχουν πολλά οστά, όμως η λεκάνη έχει βρεθεί θρυμματισμένη από πτώση λίθων και έτσι είναι αδύνατον να διαγνωστεί αμέσως το φύλο του νεκρού.

Αφορμής δοθείσης, η κα Μενδώνη επεσήμανε ότι είναι τεράστιας σημασίας η σύνθεση μιας ομάδας επιστημόνων που θα αναλάβει με ενιαία ανθρωπολογική προσέγγιση τη μελέτη του σκελετού, γι' αυτό και καθυστερεί η σχετική ανάθεση, έως ότου εντοπιστεί αυτή η ομάδα.

Λόγω κόπωσης, μάλλον, λέει η κα Μενδώνη, η κα Περιστέρη αναφέρθηκε σε εθελοντές, ενώ στην ουσία επρόκειτο μόνο για μία και μόνη συνεργάτιδά της. Η γ.γ. του ΥΠΠΟ διέψευσε ότι υπάρχει ζήτημα εθελοντών στην ανασκαφή. Το συνεργείο απαρτίστηκε από μόνιμους εργατοτεχνίτες του ΥΠΠΟ, τόνισε.

Η κα Μενδώνη είπε ακόμα ότι για το τυπικό του πράγματος, έχει εδώ και δύο μήνες ζητήσει από την κα Περιστέρη να ετοιμάσει τον φάκελο ώστε η ανασκαφή στον Τύμβο Καστά να χαρακτηριστεί ως συστηματική, καθώς επί του παρόντος θεωρείται σωστική. Όμως, ύστερα από την αποκάλυψη των πρώτων αγαλμάτων, ήταν απολύτως δικαιολογημένη, ούτως ή άλλως, η σωστική επιχείρηση, συμπλήρωσε.

Τέλος, η κυρία Μενδώνη ανέφερε ότι ακόμη και οι λάμπες που χρησιμοποιήθηκαν στην ανασκαφή ήταν τύπου ορυχείου, λόγω των ειδικών συνθηκών στον Τύμβο Καστά. Γι' αυτό και ενεπλάκη η Εγνατία ΑΕ, κατόπιν πρόσκλησης της κας Μενδώνη, ενώ τόνισε ότι η Εγνατία ΑΕ δεν είναι ιδιωτική εταιρία.

*πληροφορίες από protothema