Τα μυστήρια της Αμφίπολης [εικόνες]

Ο υπόγειος θάλαμος, η τριπλή σύληση του τάφου, η χρυσελεφάντινη κλίνη και τα λάθη στην ανασκαφή...


Με κομμένη τη ανάσα περιμένει ο κόσμος τις αποκαλύψεις από τον τάφο της Αμφίπολης, μετά και τις ανακοινώσεις του υπουργείου Πολιτισμού που αφήνουν ανοικτό το ενδεχόμενο να υπάρχει υπόγειος θάλαμος.

Η ύπαρξη τεχνητού ορύγματος επί φυσικού σχιστολιθικού εδάφους, επιφάνειας 4Χ2,10μ., το οποίο είναι επιχωμένο με ιλυώδη άμμο (όπως άλλωστε και η υπόλοιπη επίχωση του μνημείου), διαπιστώθηκε κατά την αποχωμάτωση του τέταρτου χώρου ενώ και η ανακοίνωση περί τοίχου σφράγισης ανανεώνει τα σενάρια για την ύπαρξη υπόγειου τάφου. Ότι δηλαδή ο τάφος της Αμφίπολης δεν τελειώνει εκεί και μπορεί να συνεχίζεται υπογείως.

Η πρώτη σκέψη είναι τι μπορεί να είναι αυτό το τεχνητό όρυγμα – σκάμμα, εμβαδού περίπου 8 τ.μ. το οποίο είναι μπαζωμένο και ήδη έχει προχωρήσει η ανασκαφή προς τα κάτω και έχει διαπιστωθεί ότι η επίχωση συνεχίζεται. Το βάθος θα κρίνει και το τι τελικά είναι αυτό το σκάμμα. Να είναι άραγε ένα σκάμμα βάθους 0,5 – 1 μέτρο οπότε η πιθανή σκέψη είναι να πρόκειται για μια κρύπτη, όπου εναπόθεσαν την λάρνακα ή τις λάρνακες;


Ωστόσο, υπάρχουν και άλλες απόψεις που κάνουν λόγο για κατασκευή του ορύγματος από τους τυμβωρύχους και για λάκκο, όχι συνέχεια του τάφου στο υπόγειο. Μιλώντας στο thetoc.gr ο Αθ. Νακάσης αρχιτέκτων, επίτιμος διευθυντής Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων, αναφέρει ξεκάθαρα ότι πρόκειται περί έργου τυμβωρύχων και επισημαίνει ότι έχουν γίνει τρεις συλήσεις του τάφου. Παράλληλα, τονίζει ότι εκτός από μια περίπτωση δεν υπάρχει άλλος μακεδονικός τάφος με υπόγειο.

«Το δάπεδο του τάφου, όπως όλων των τάφων, είναι θεμελιωμένο πάνω στο χώμα» εξηγεί ο κ. Νακάσης στο thetoc. « Συνήθως δε, οι πλάκες του δαπέδου στον θάλαμο είναι λεπτές. Στην περίπτωση του τάφου της Αμφίπολης όμως, έχουν μεγάλο πάχος. Δεν έχουν από κάτω ιδιαίτερη θεμελίωση, πατάνε μόνο πάνω στο χώμα. Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα τα πράγματα έγιναν ως εξής:


Οι πρώτοι τυμβωρύχοι μπήκαν σπάζοντας την πόρτα, πήραν τα πολύτιμα, έφυγαν.

Οι δεύτεροι τυμβωρύχοι δεν βρήκαν πολύτιμα αντικείμενα –τα είχαν πάρει οι πρώτοι - χτύπησαν το ψηφιδωτό δάπεδο (εξού και το κατεστραμμένο σημείο της παράστασης, η «τρύπα») και στη συνέχεια αναμόχλευσαν, σήκωσαν το δάπεδο του νεκρικού θαλάμου πιστεύοντας ότι από κάτω θα βρουν θησαυρό. Βεβαίως, δεν βρήκαν κάτι.

Η πρώτη από τη δεύτερη τυμβωρυχία δεν απέχουν χρονικά. Αντίθετα, η τρίτη απόπειρα -ενδεχομένως, αρχαιοκαπηλία, στα νεότερα χρόνια- έγινε ενώ ο τάφος είχε γεμίσει με χώμα. Ο τοίχος ο οποίος φέρει τη σπασμένη πόρτα, στο επάνω μέρος αριστερά έχει μία οπή. Οι αρχαιοκάπηλοι μπήκαν από εκεί, από ψηλά. Βεβαίως, ούτε αυτοί βρήκαν κάτι…». Αναφερόμενος στο όρυγμα που βρέθηκε επισημαίνει:


«Κατ' αρχάς, να επαναλάβω ότι, δεν υπάρχει προηγούμενο καμαροσκέπαστου μακεδονικού τάφου με υπόγειο. Ο μόνος που έχει βρεθεί με υπόγειο -όχι καμαροσκέπαστος, ωστόσο, μακεδονικός- είναι ο τάφος του Καλαμωτού, του 3ου αιώνα, τον οποίον έχει ανασκάψει ο Κώστας Σισμανίδης. Θα σας πω τί εννοώ σε σχέση με δάπεδο, όρυγμα, υπόγειο.

Οι ναοί του 5ου αιώνα π.Χ. επειδή το δάπεδο είναι αρκετά πιο ψηλά από το φυσικό έδαφος, γιατί μεσολαβεί το κρηπίδωμα, έχουν μία υποστήριξη των πλακών του δαπέδου από μικρά δοκάρια, τα οποία ονομάζονται κρατευτές. Αργότερα, στον 4ο και 3ο αιώνα, κάνουν συμπαγές και το θεμέλιο του δαπέδου, όπως ο Ναός του Ασκληπιού στη Μεσσήνη.


Στον τάφο της Αμφίπολης, επειδή δεν έχουμε υπερύψωση μίας κατασκευής, (κάτω από το δάπεδο δεν υπάρχει τίποτα), φρόντισαν να βρουν έναν χώρο με φυσικό έδαφος καλό, και εκεί επάνω να κάνουν το δάπεδο, που σημαίνει, να ακουμπήσουν απλά τις πέτρες. Αντίθετα, οι τοίχοι γύρω γύρω έχουν βαθύτερο θεμέλιο, γιατί παίρνουν το φορτίο της καμάρας».

Χρυσελεφάντινο

Αναφερόμενος στην εξέλιξη του τάφου, από τις Σφίγγες, στις Καρυάτιδες, στο ψηφιδωτό και στη συνέχεια σε ένα φτωχό δάπεδο τονίζει: «Είναι λογική η απορία, αλλά δεν υπάρχει κανόνας στους μακεδονικούς τάφους ότι έχουμε κορύφωση καθώς προχωράμε προς τα μέσα.

Ο νεκρικός θάλαμος οπωσδήποτε είχε στοιχεία κορύφωσης, όπως τη χρυσελεφάντινη κλίνη και τα οστά του νεκρού τοποθετημένα σε κιβώτιο μετά την καύση.

Αναφέρομαι σε χρυσελεφάντινη, επειδή εάν είχε μαρμάρινη κλίνη -πέρα από ότι είναι βαριά για τους τυμβωρύχους- θα είχε από κάτω θεμελίωση. Όπως θεμέλιο έχει και η μαρμάρινη θύρα, κάθε φύλλο της οποίας ζυγίζει 1,5 τόνο. Για σαρκοφάγο ούτε λόγος, δεν υπάρχει σαρκοφάγος σε μακεδονικό τάφο.

Πιστεύω ότι κάτι έχουν βρει οι ανασκαφείς, αλλά δεν το έχουν ανακοινώσει…».

«Τώρα με το όρυγμα, έχουν τη δυνατότητα και πιστεύω ότι θα το κάνουν, να πάρουν όστρακα από την τάφρο θεμελίωσης. Έχουν φτάσει ήδη κάτω από το επίπεδο του τοίχου και θα βρουν.

Θυμίζω, ότι τα όστρακα από την τάφρο θεμελίωσης δίνουν χρονολόγηση. Θα μάθουμε πότε έγινε η κατασκευή του μνημείου.

Πάντως, αποκλείεται να μην έχουν βρεθεί άλλα κινητά ευρήματα. Στον νεκρικό θάλαμο, κατά τεκμήριο, πέρα από τη νεκρική κλίνη και τα οστά, υπήρχαν αντικείμενα τα οποία ο νεκρός χρειαζόταν για το συμπόσιο στον Κάτω Κόσμο. Κάτι θα έχει μείνει, πέσει από τους τυμβωρύχους…».

Παράλληλα ο κ. Νακάσης επιτίθεται στην ανασκαφική ομάδα για τις πρακτικές της: «Έχω πει εδώ και έναν μήνα, ότι η ανασκαφή γίνεται με προχειρότητα, δεν γίνεται με στρωματογραφικά δεδομένα και αυτό φάνηκε στο video. Το οποίο δείχνει ότι το χώμα αφαιρείται με το φτυάρι, χύμα, χωρίς καμία στρωματογραφική μέριμνα.

Επίσης, στο ψηφιδωτό δάπεδο, τα πλάνα δείχνουν ότι δουλεύει ένας άνθρωπος με το «τριγωνάκι» και ένας άλλος με σκαρπέλο.

Το ψηφιδωτό δάπεδο έπρεπε πρώτα να βραχεί -να μαλακώσει το χώμα, να μουλιάσει και μετά να αφαιρεθεί (το χώμα). Και πάλι με προσοχή. Το σκαρπέλο και το τριγωνάκι είναι εργαλεία που σε μία στιγμή απροσεξίας μπορεί να κάνουν ζημιά, να αφαιρέσουν ψηφίδες…»