Σαν σήμερα, η Ελλάδα απέκτησε τον πρώτο ραδιοφωνικό σταθμό

1934: Μονογραφείται η σύμβαση για την ίδρυση ραδιοφωνικού σταθμού στην Ελλάδα. Μοιραία στιγμή για την Ελληνική ραδιοφωνία ήταν όταν επέστρεψε από την Ελβετία όπου σπούδαζε ο Στέφανος Ελευθερίου. Σ' αυτόν χρωστάει το ραδιόφωνο την εξέλιξη του στον τόπο μας. Ένας δεύτερος υποκινητής του ραδιοφωνικού ζητήματος είναι ο...

Κ. Πετρόπουλο, επιμελητής του Πανεπιστημίου στην έδρα της Φυσικής. Αυτός, πέρα από τις εργαστηριακές του έρευνες αναλαμβάνει πρωτοβουλία για τη διαφώτιση της κοινής γνώμης περί ραδιοφωνίας. Το Ελληνικό κοινό ενημερώνεται και ουσιαστικά την εποχή αυτή, αφυπνίζεται του ραδιοφωνικό του ενδιαφέρον. 

Το 1925 είναι λοιπόν μια σημαδιακή χρονιά για τα ραδιοφωνικά μας πράγματα. Την ίδια εποχή που ο Ελευθερίου φεύγει από την ΔΕΥΝ, ένας ανήσυχος ρωμιός της διασποράς έρχεται από τη Γερμανία στην Ελλάδα, ο Χρίστος Τσιγκιρίδης.

Η επίσημη εκδοχή έχει συνδέσει την έναρξη του ραδιοφωνικού σταθμού του Τσιγκιρίδη,, με την Έκθεση Θεσσαλονίκης του 1928. Υπάρχουν ωστόσο ισχυρά δεδομένα που μας κάνουν να πιστεύουμε πως ο πρωτοπόρων των Μακεδονικών αιθέρων ξεκίνησε τις πειραματικές εκπομπές του το 1925 μ' έναν πομπό εγκαταστημένο στο σπίτι του.

Οι πρώτοι εκφωνητές της ΕΙΡ ήταν η αλησμόνητη Αφροδίτη Λαουτάρη, η Αγγελική Κοτσάλη και η Κονταράτου. Κατόπιν προστέθηκαν ο Μιχάλης Κοφινιώτης, λαμπρό αστέρι της οπερέτας, η Νιόβη Πηνιατόγλου, ο Κώστας Σταυρόπουολος, ο μετέπειτα ιστορικός αρχιεκφωνητής Τζων Βεϊνόγλου.

“Σταθμός για την ιστορία του ραδιοφώνου αποτελεί η έμπνευση ενός Αμερικανού, του Frank Conrad, ο οποίος εργαζόταν ως μηχανικός και ερασιτεχνικά ασχολείτο με το ραδιόφωνο και τον αθλητισμό... Ο Conrad τυχαία βγήκε στον αέρα με το ραδιόφωνο για να μεταδώσει τα αποτελέσματα των αγώνων... Απέκτησε φανατικό κοινό...”

Η ραδιοφωνική συνείδηση εξαπλώνεται σταθερά. Το κράτος συγκινείται και τον Ιανουάριο του 1927 δημοσιεύεται στην «Καθημερινή»: «Υπό του υπουργείου της Συγκοινωνίας πρόκειται να προκηρυχθή ταχής διαγωνισμός δια την εγκατάστασιν κεντρικού σταθμού ραδιοφώνου. Ήδη έχουν υποβληθεί εις το υπουργείον προτάσεις 17 εταιριών».

Ωστόσο, η πρώτη σύμβαση με κάποιον Εμμ. Μάρκογλου (αρχικά με τον οίκο Δημητριάδη που όμως υπαναχώρησε) υπογράφεται τα 1929. Το 1930 ο Μάρκογλου κηρύσσεται κι αυτός έκπτωτος για αθέτηση υποχρεώσεων και στη θέση του εμφανίζεται μια μυστηριώδης Ανώνυμη Ραδιοφωνική Εταιρεία, Αμερικανικών συμφερόντων, η Α.Ε. ΝΤΙΡΧΑΜ που εδρεύει στη Βοστώνη των ΗΠΑ. Ένας πεντάχρονο; Ραδιοφωνικός «γολγοθάς» αρχίζει. Με έντονο τρόπο εκδηλώνεται την ίδια εποχή και το ενδιαφέρον κι άλλων ξένων εταιριών για την Ελληνική Ραδιοφωνική εργολαβία.

Η πρωτοβουλία στην επόμενη φάση αναλαμβάνεται από τον πρώτο διδάξαντα. Ο Στέφανος Ελευθερίου για να παρακάμψει την αρπαγή της «ΝΤΥΡΧΑΜ», που κρατάει καθηλωμένη τη ραδιοφωνική υπόθεση, δημιουργεί στα τέλη του 1934 μια ημιπαράνομη ημικρατική παρέμβαση, που λειτουργεί παρασκηνιακά αλλά μέσα στους κόλπους του υπουργείου.

Σ' ένα δωμάτιο ντυμένο με κουβέρτες στήνεται το ραδιοφωνικό στούντιο και στον Πειραιά σένα λιμενικό φυλάκιο τοποθετείται η αντένα. Αυτός ήταν ο θρυλικός σταθμός του Πειραιά που εξέπεμπε επί ενάμιση χρόνο μεταδίδοντας τραγούδια από δίσκους αλλά και ζωντανά προγράμματα με καλλιτέχνες του μελοδράματος που φιλοξενούσε συχνά. Η ταραγμένη πολιτικά περίοδος έδωσε την ευκαιρία στο σταθμό του Πειραιά να μεταδώσει, δύο φορές εκλογικά αποτελέσματα.

Στο τέλος του 1935 το Νομικό Συμβούλιο γνωστοποιεί πως με αναγκαστικό νόμο το Ελληνικό Δημόσιο μπορεί να απεμπλακεί από τον σφικτό εναγκαλισμό της Αμερικανικής Εταιρείας. Τους πρώτους μήνες του 1936 όλα ήταν έτοιμα για τη δημιουργία του κανονικού Κρατικού Σταθμού.

Τα ηρωικά χρόνια της Ελληνικής Ραδιοφωνίας

Τα ηρωικά χρόνια της ραδιοφωνίας ξεκίνησαν την Κυριακή 27 Απριλίου 1941. Όταν η πρωινή Αθήνα έδινε την εντύπωση έρημης πόλης καθώς τα Γερμανικά στρατεύματα είχαν φθάσει στα προάστια της Ελληνικής πρωτεύουσας. Ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Αθηνών εξέπεμπε το τελευταίο του μήνυμα. Ο εκφωνητής με φωνή που παλλόταν από τη συγκίνηση έλεγε: «Αδέλφια ψηλά το κεφάλι. Ο Σταθμός αυτός ύστερα από λίγο δεν θα είναι Ελληνικός. Μην τον ακούτε πια. Έλληνες, ο αγώνας συνεχίζεται» Τα τελευταία αυτά λόγια του εκφωνητή πνίγονταν από τις πρώτες στροφές του Εθνικού μας Ύμνου.
Σε λίγο Γερμανοί μοτοσικλετιστές κατηφόριζαν από τους Αμπελοκήπους τη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας και οι ραδιοθάλαμοι του Ζαππείου καθώς και οι εγκαταστάσεις του πομπού στα Νέα Λιόσια ήσαν από τα πρώτα σημεία που κατέλαβε ο εχθρός. Το Ελληνικό ραδιόφωνο που από το πρωί της 18ης Οκτωβρίου 1940 με τις διάφορες εκπομπές του ενημέρωνε και εμψύχωνε το μαχόμενο Ελληνικό Έθνος, σίγησε.

Η καταστροφή του πομπού του Ραδιοφωνικού Σταθμού Αθηνών στα Νέα Λιόσια, είχε σαν αποτέλεσμα να μην μπορέσει να λειτουργήσει ο σταθμός την ημέρα της απελευθέρωσης και να μεταδώσει το χαρμόσυνο μήνυμα της Ελευθερίας. Το μήνυμα αυτό μεταδόθηκε από το BBC το οποίο μετέδωσε και έκτακτες ανταποκρίσεις από την ελεύθερη πια Αθήνα.

Επειδή δεν υπήρχε δυνατότητα άμεσης επισκευής των εγκαταστάσεων του πομπού στα Νέα Λιόσια αποφασίστηκε να χρησιμοποιηθεί για τις εκπομπές του Ραδιοφωνικού Σταθμού Αθηνών ένας μικρός ραδιοφωνικός πομπός telefunken που διέθετε το Πανεπιστήμιο Αθηνών για τις ανάγκες των εργαστηρίων Φυσικής. Ο πομπός αυτός εγκαταστάθηκε στο Ζάππειο και άρχισε να εκπέμπει και πάλι το πρόγραμμα του ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Αθηνών.

Παράλληλα, οι τεχνικοί της Ελληνικής Ραδιοφωνίας κατόρθωσαν να επισκευάσουν το σταθμό βραχέων κυμάτων της Παλλήνης και έτσι λίγες μέρες μετά την εγκατάσταση στην Αθήνα της κυβέρνησης Εθνικής Ένωσης του Γεωργίου Παπανδρέου ο πομπός αυτός μετέδιδε στα βραχέα κατά τις βραδινές ώρες το πρόγραμμα του Ραδιοφωνικού Σταθμού Αθηνών.

Χάρις στην αυταπάρνηση του προσωπικού της η Ελληνική Ραδιοφωνία κατόρθωσε στις δύσκολες ώρες της Κατοχής ν' ανταποκριθεί πλήρως στις προσδοκίες του Ελληνικού λαού και να εμψυχώσει την Αντίσταση του ενάντια στους κατακτητές. Για το λόγω αυτό ο θρυλικός «τσοπανάκος» δεν είναι ένα ακόμη ραδιοφωνικό σήμα σαν τα τόσα άλλα που πλημμυρίζουν στις μέρες μας τα ερτζιανά κύματα, αλλά αποτελεί τη μουσική έκφραση σε ραδιοφωνική μετάδοση της απόφασης του Ελληνικού λαού να ζει Ελεύθερος.

“Μοιραία στιγμή για την Ελληνική ραδιοφωνία είναι όταν επιστρέφει από την Ελβετία όπου σπούδαζε ο Στέφανος Ελευθερίου... Σ’ αυτόν χρωστάει το ραδιόφωνο την εξέλιξη του στον τόπο μας...”

Το πέρασμα από την πειρατική στην ιδιωτική ραδιοφωνία

Δεν θα ήταν καθόλου υπερβολή να πούμε ότι οι ερασιτεχνικοί σταθμοί ήταν μια μορφή «ήρεμης επανάστασης» στην αισθητική, στον τρόπο επικοινωνίας και συμπεριφοράς. Στην ουσία άνοιξαν την πόρτα στην ξένη μουσική, δημιούργησαν σχέσεις, ανθρώπινη επικοινωνία και το σημαντικότερο, δημιούργησαν ένα δεδομένο που έκανε τους ανθρώπους να θέλουν «ελεύθερη ραδιοφωνία» Κι όλα αυτά χωρίς κόστος. Οικονομικό από τη μια, αφού οι ίδιοι χρηματοδοτούσαν μηχανήματα και δίσκους, χωρίς κανένα οικονομικό όφελος.

Μόνο η ευχαρίστηση του τηλεφώνου που χτυπάει, των μηνυμάτων που «φτερουγίζουν» στον αέρα για να βρουν τους αποδέκτες τους και της μουσικής που φανέρωναν τις γνώσεις του «πειρατή». Το φόβο και την αγωνία της εξουσίας, από την άλλη, που καραδοκούσε με τα ραδιογωνιόμετρα για να συλλάβει τους «πειρατές» και να κατασχέσει τα μηχανήματα. Αυτή η «ήρεμη επανάσταση» είχε στην πλάτη της πολλά χρόνια φυλακής και μεγάλη αντίδραση της εξουσίας, όπως όλες οι επαναστάσεις.

Οι σταθμοί μετακινούνταν συνέχεια, τα τηλέφωνα άλλαζαν, οι κεραίες έπαιρναν τη μορφή ενός τυχαίου καλωδίου, σιωπούσαν για ένα διάστημα και ξανάρχιζαν σε άλλη συχνότητα και οι «πιστοί» ακολουθούσαν.

Μια τεράστια συνωμοσία «πειρατών» κα ακροατών, εναντίον της εξουσίας, που παρά το λυσσαλέο κυνήγι δεν κατάφερε να την σταματήσει.

Για τους περισσότερους «πειρατές» το να στήσουν έναν σταθμό και να εκπέμπουν ήταν ένα σύντομο παιχνίδι που το εγκατέλειπαν μόλις οι υποχρεώσεις της ζωής (στρατιωτικό, δουλειά, οικογένεια) τους πίεζαν. Μερικοί όμως, το πήραν πιο σοβαρά, επέμεναν, είχαν κι αυτό το κάτι διαφορετικό στην παρουσίαση και προχώρησαν, βελτιώνοντας το σήμα και τα μηχανήματα τους, αλλά και παρακολουθώντας τη μουσική εξέλιξη δημιουργώντας πολλούς και μόνιμους fans.

Ο απόηχος των «πειρατών» ήταν αυτός που άνοιξε τον δρόμο στην «Ελεύθερη ραδιοφωνία», όπως ονομαζόταν στην αρχή μέχρι που διαπιστώθηκε ότι ο τίτλος δεν της ταίριαζε και μετατράπηκε σε «ιδιωτική ραδιοφωνία».

Στα πλαίσια τη γενικής εκσυγχρονιστικής προσπάθειας και προσαρμογής των δομών στις προδιαγραφές της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, εκσυγχρονίστηκε και ο θεσμός της ραδιοφωνίας.
Με το νόμο 1730/1987 ιδρύθηκε νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου για τη ραδιοφωνία και την τηλεόραση, που λειτουργεί με τη μορφή ανώνυμης εταιρίας με έδρα την Αθήνα. Με την Υπουργική απόφαση 14631/Ζ2/2691/29.5.87 καθορίστηκαν οι προϋποθέσεις και οι όροι ίδρυσης ραδιοσταθμών τοπικής ισχύος, από Δήμους και κοινότητες.

Τέλος με το προεδρικό διάταγμα 25/1988 έχουμε την "απελευθέρωση" της ιδιωτικής ραδιοφωνίας, καθώς τέθηκαν οι όροι ίδρυσης τοπικών ραδιοφωνικών σταθμών και από φυσικά ή νομικά πρόσωπα. Σήμερα η κατανομή των ραδιοφωνικών συχνοτήτων γίνεται από το Εθνικό Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο (ΕΣΡ).

Άλλα γεγονότα σαν σήμερα

1872: Διεξάγεται ο πρώτος διεθνής αγώνας ποδοσφαίρου, ανάμεσα στην Αγγλία και τη Σκοτία. Τελικό αποτέλεσμα: 0-0.

1874: Επεισόδια σημειώνονται στην Ελληνική Βουλή, καθώς ο προϋπολογισμός ψηφίζεται από την κυβέρνηση Βούλγαρη χωρίς τη νόμιμη απαρτία («Στηλιτικά»).

1900: Οι αδελφοί Γκραφ, μηχανικοί από την Αυστρία, εφευρίσκουν την κίνηση στους μπροστινούς τροχούς.

1903: Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος δημοσιεύει στο λογοτεχνικό περιοδικό «Παναθήναια» το ιστορικό του άρθρο «Ένας ποιητής» για τον Κ. Π. Καβάφη, με το οποίο γίνεται γνωστός στους Έλληνες.

1903: Η Θεσσαλονίκη αποκτά την πρώτη της μόνιμη κινηματογραφική αίθουσα, τα «Ολύμπια», ιδιοκτησίας Ιμπροχώρη και Λάιτμερ.

Γεννήσεις

1466: Αντρέα Ντόρια, γενοβέζος ναύαρχος και πολιτικός. Το επίθετό του αποτέλεσε το δεύτερο συνθετικό της ποδοσφαιρικής ομάδας της γενέτειράς του, Σαμπντόρια. (Θαν. 25/11/1560)

1835: Μαρκ Τουέιν, φιλολογικό ψευδώνυμο του Σάμιουελ Λάνγκχορν Κλέμενς, αμερικανός συγγραφέας και χιουμορίστας. («Οι περιπέτειες του Τομ Σόγιερ», «Οι περιπέτειες του Χάκλμπερι Φιν») (Θαν. 21/4/1910) 

1874: Ουίvστον Τσόρτσιλ, βρετανός πολιτικός, πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, επονομαζόμενος και πατέρας της νίκης» λόγω της αποφασιστικής συμβολής του στην ήττα του ναζισμού. (Θαν. 24/1/1965) 

Θάνατοι

1822: Χουρσίτ Πασάς, πολιτικός και στρατιωτικός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. (Γεν. ?)

1892: Δημήτριος Βάλβης, νομομαθής και δικαστικός από το Μεσολόγγι, που διετέλεσε και πρωθυπουργός. (Γεν. 1814)

1900: Όσκαρ Ουάιλντ, ιρλανδός συγγραφέας. (Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι) (Γεν. 16/10/1854)  

1987: Τζέιμς Μπάλντουιν, αμερικανός συγγραφέας. (Γεν. 2/8/1924)

1999: Τσάρλι Μπερντ, αμερικανός κιθαρίστας της τζαζ. (Γεν. 16/9/1925)

1999: Βλαντιμίρ Γιαστσένκο, σοβιετικός άλτης και παγκόσμιος ρέκορντμαν του ύψους. (Γεν. 12/1/1959)