Οι νευρώνες μας είναι μόνο... 86 δισ.!

Πόσους νευρώνες έχει συνολικά ο εγκέφαλός σας; Μέχρι πρόσφατα η επιστήμη θεωρούσε ότι ήξερε την απάντηση – περίπου 100 δισ. Τελικά όμως  το «μέτρημα» ήταν λάθος. Νέα μελέτη «κατεβάζει» το άθροισμα κατά 14 δισ. – διαφορά η οποία είναι σημαντική αφού ισοδυναμεί με το… μυαλό ενός μπαμπουίνου....

Η κατάρριψη αυτού του μύθου, η οποία παρουσιάζεται στο «neuropod» του δικτυακού τόπου της επιθεώρησης «Nature Neuroscience», έχει διπλό ενδιαφέρον. Κατ’ αρχάς δείχνει ότι μια εσφαλμένη πεποίθηση η οποία στερείται τεκμηρίωσης μπορεί να κυριαρχήσει επί δεκαετίες ακόμη και σε έναν επιστημονικό τομέα απλώς και μόνο δια της μεθόδου… της αναπαραγωγής.

Επίσης εισάγει ένα νέο «πιάτο» στο μενού των νευρολογικών ερευνητικών μεθόδων – τη «σούπα εγκεφάλου». Αν και η περιγραφή της θυμίζει αρκετά ταινίες «splatter» η διαδικασία αποδείχθηκε άκρως διαφωτιστική εφόσον αποκάλυψε στους ειδικούς άγνωστα στοιχεία για τη δομή του πολύτιμου οργάνου.

Μύθος με διάρκεια

Θέλοντας να μάθει πώς ακριβώς είχε εξαχθεί το συμπέρασμα ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει 100 δισ. νευρώνες η Σουζάνα Ερκουλάνο Ουζέλ, ερευνήτρια στο Εργαστήριο Συγκριτικής Νευροανατομίας του Ομοσπονδιακού Πανεπιστημίου της Βραζιλίας, ανακάλυψε ότι κανείς δεν γνώριζε την απάντηση.

Αφού λοιπόν δεν μπορούσε να την επιβεβαιώσει, αποφάσισε να την εξακριβώσει με ένα δικό της πείραμα. Η μέθοδος που επέλεξε ως πλέον ενδεδειγμένη δεν ήταν καθόλου ευχάριστη εφόσον έπρεπε κυριολεκτικά να διαλύσει εις τα εξ ων συνετέθη έναν ανθρώπινο εγκέφαλο.

«Μου πήρε δυο μήνες να συμφιλιωθώ με την ιδέα ότι θα έπαιρνα τον εγκέφαλο κάποιου ή ενός ζώου και θα τον έκανα σούπα» περιγράφει μιλώντας στο «Nature». «Μάθαμε όμως τόσα πολλά από αυτή τη μέθοδο που ως τώρα δεν μπορούσαμε να δούμε. Είναι τελικά απλώς μια ακόμη μέθοδος, δεν διαφέρει και πολύ από το να κόβεις τον εγκέφαλο κομματάκια».

Ο εγκέφαλος στο σουρωτήρι

Η κυρία Ερκουλάνο Ουζέλ εξέτασε τελικά τέσσερις εγκεφάλους, όλους από άνδρες δότες. Διέλυσε τις κυτταρικές μεμβράνες του καθενός από αυτούς δημιουργώντας ένα ομοιογενές μείγμα. Σε αυτή τη «σούπα» όπως την ονομάζει μπορούσε να ξεχωρίσει – και να μετρήσει – τους πυρήνες των νευρώνων από εκείνους των γλοιοκυττάρων.

Ετσι – και αυτό είναι το μεγάλο πλεονέκτημα της μεθόδου – είχε τη δυνατότητα να εξετάσει ενδελεχώς πόσα κύτταρα περιείχε κάθε περιοχή του εγκεφάλου. Εκτός του ότι διαπίστωσε πως οι νευρώνες ήταν λιγότεροι από τον αριθμό του «μύθου» ανακάλυψε επίσης ότι η πυκνότητά τους διαφέρει από περιοχή σε περιοχή, αποκαλύπτοντας μια εντελώς διαφορετική εικόνα από αυτήν που είχαν ως τώρα οι ειδικοί.

Ο συνολικός αριθμός των ανθρώπινων νευρώνων – και αυτό προέκυψε και από τους τέσσερις εγκεφάλους που αναλύθηκαν – ανέρχεται τελικά όπως αποδείχθηκε σε 86 δισ. και όχι σε 100 δισ.. «Αν και η διαφορά μπορεί να ακούγεται μικρή, τα 14 δισ. ισοδυναμούν περίπου με τον αριθμό των νευρώνων που έχει ο εγκέφαλος ενός μπαμπουίνου ή με το μισό των νευρώνων του εγκεφάλου του γορίλλα. Επομένως η διαφορά είναι μεγάλη» τόνισε η ερευνήτρια.

Άλλες «παρεξηγήσεις» που καταρρίπτονται

Η νέα ανάλυση αποκάλυψε εξάλλου ότι μια ακόμη εδραιωμένη πεποίθηση των νευροεπιστημόνων, ότι τα ανθρώπινα γλοιοκύτταρα είναι σχεδόν δεκαπλάσια σε αριθμό από τους νευρώνες, δεν ευσταθεί. Όπως απέδειξε η μέτρηση, είναι μόλις διπλάσια στις περισσότερες περιοχές του εγκεφάλου.

Αν και τα πραγματικά νούμερα υπολείπονται των εσφαλμένων εντυπώσεων, δεν παύουν να είναι σημαντικά αφού, όπως υπογράμμισε η κυρία Ερκουλάνο Ουζέλ στη συνέντευξή της, ο μεγάλος αριθμός των κυττάρων του – και όχι το μέγεθός του, όπως λέγεται συχνά – είναι το χαρακτηριστικό που κάνει τον εγκέφαλό μας να ξεχωρίζει από των άλλων θηλαστικών χαρίζοντάς μας υψηλή νοημοσύνη.

Δυο ακόμη διαδεδομένοι μύθοι, όχι πλέον για την επιστήμη αλλά για το ευρύ κοινό έχουν καταρριφθεί, όπως τόνισε η ερευνήτρια, από άλλες μελέτες. Κατ’ αρχάς δεν χρησιμοποιούμε μόνο το 10% των εγκεφαλικών κυττάρων μας, όπως λέγεται συχνά, αλλά το 100%, δηλαδή το σύνολό τους. Επίσης η ιδέα ότι το δεξιό ημισφαίριο συνδέεται με τη λογική και την πραγματικότητα ενώ το αριστερό σχετίζεται με τη φαντασία και τη δημιουργικότητα είναι παντελώς ξεπερασμένη.

«Ηταν μια εικασία που είχε προκύψει τον 19ο αιώνα» εξηγεί η κυρία Ερκουλάνο Ουζέλ. «Υπάρχουν λειτουργικές διαφορές, αλλά αυτές είναι σχετικά μικρές και σχετίζονται με πολύ συγκεκριμένες λειτουργίες. Ειδικά η δημιουργικότητα εξαρτάται από τη συνεργασία και των δυο ημισφαιρίων».