Οι Αραβες βάζουν φωτιά στον πόλεμο για το πετρέλαιο

Η τιμή του μαύρου χρυσού κατακρημνίζεται, προκαλώντας σεισμικές δονήσεις στο παγκόσμιο γεωπολιτικό στερέωμα...



Μόνο το τελευταίο εξάμηνο, υποχώρησε κατά 50% (από 115 δολ. το βαρέλι τον περασμένο Ιούνιο, σε κάτω από 60 δολ. την Παρασκευή). Στο κοντινό μέλλον ίσως να ανακάμψει. Ενδεχομένως και να σταθεροποιηθεί. Σε κάθε περίπτωση ωστόσο, δεν θα είναι αυτή που ήταν. Και μάλλον δεν θα ξαναπιάσει ποτέ της τα 100 δολ. το βαρέλι (όπως τόνισε ο ίδιος ο υπουργός πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας).
Η πτώση καθεαυτή (ανεξάρτητα από το... βάθος της) δεν θα έπρεπε να αποτελεί έκπληξη. Είναι «νόμος» άλλωστε ότι οι τιμές πέφτουν κάθε φορά που η ζήτηση μειώνεται και η προσφορά ανεβαίνει. Αυτό που προκαλεί έκπληξη ωστόσο είναι ο τρόπος με τον οποίο ο Οργανισμός Πετρελαιοεξαγωγικών Κρατών (OPEC), με επικεφαλής τη Σαουδική Αραβία, επιλέγει να αντιμετωπίσει την πτώση... ρίχνοντας κι άλλο τις τιμές. Αντί να μειώσουν την παραγωγή και να κρατήσουν τις τιμές ψηλά όπως έχουν κάνει πολλάκις τις τελευταίες δεκαετίες, οι Σαουδάραβες αποφάσισαν να συνεχίσουν στους ίδιους ρυθμούς... απαξιώνοντας τον μαύρο χρυσό.
«Δεν είναι προς το συμφέρον των παραγωγών του OPEC να μειώσουν την παραγωγή τους, όποιο κι αν είναι το κόστος. Ακόμη κι αν το πετρέλαιο πέσει στα 20 δολ. το βαρέλι, μας είναι αδιάφορο», διακήρυξε προ ημερών ο υπουργός Πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας και de facto ηγέτης του Οργανισμού Πετρελαιοεξαγωγικών Κρατών, Αλί Αλ-Ναΐμι.
Οι δηλώσεις του Σαουδάραβα έρχονται να αποτυπώσουν σε όλη του τη μανία τον ακήρυχτο «πόλεμο» που λαμβάνει χώρα γύρω από το πετρέλαιο. Ο λόγος για έναν πόλεμο που απειλεί πλέον ανοιχτά με οικονομική αιμορραγία χώρες όπως η Ρωσία, η Βενεζουέλα και το Ιράν. Το γεγονός δε ότι αυτοί που πλήττονται βαρύτερα «τυγχάνουν» όλοι τους ορκισμένοι εχθροί των Αμερικανών δημιουργεί εύλογα υπόνοιες για μια παγκόσμια συνωμοσία ενορχηστρωμένη από την ίδια την Ουάσιγκτον και τους συμμάχους της σε Ριάντ και Αμπού Ντάμπι. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι η σουνιτική Σαουδική Αραβία είναι εχθρός του σιιτικού Ιράν καθώς και του καθεστώτος Aσαντ στη Συρία (το οποίο στηρίζουν Τεχεράνη και Μόσχα). Στη βάση της τρέχουσας πετρελαϊκής κρίσης βρίσκεται η απόφαση των Αράβων του Κόλπου (που είναι όλοι τους μέλη του OPEC) να διατηρήσουν πάση θυσία το μερίδιό τους στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου. «Εάν μειώσουμε την παραγωγή, τότε οι τιμές θα ανέβουν και οι Ρώσοι, οι Βραζιλιάνοι και οι Αμερικανοί θα έρθουν να μας πάρουν το μερίδιο», δήλωσε απερίφραστα ο Σαουδάραβας υπουργός, ο οποίος έριξε μάλιστα όλη την ευθύνη για την κρίση «στους παραγωγούς εκτός OPEC που δεν δείχνουν καμία διάθεση συνεργασίας».

Νέοι παίκτες
Συνηθισμένοι να λειτουργούν ως καρτέλ, οι Αραβες του OPEC έχουν προβληματιστεί από την είσοδο κι άλλων, «εξωτερικών» παικτών στην παγκόσμια αγορά. Η ενεργειακή γιγάντωση ειδικά των ΗΠΑ (όπου χάρη στο fracking έχει πολλαπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια η παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου) ανατρέπει τα παγκόσμια δεδομένα σε βάρος της Σαουδικής Αραβίας.
Σε απάντηση λοιπόν, το Ριάντ κρατάει την παραγωγή του OPEC στα ίδια επίπεδα (στα 30 εκατ. βαρέλια την ημέρα για τους επόμενους έξι μήνες) και ρίχνει κατακόρυφα την τιμή του πετρελαίου, με στόχο να υπονομεύσει τα ενεργειακά πρότζεκτ που τρέχουν στις ΗΠΑ και να αποθαρρύνει νέες επενδύσεις.
Το fracking (υδραυλική ρωγμάτωση) που «ανθεί» στις ΗΠΑ είναι άλλωστε πολύ ακριβό ως μέθοδος εξόρυξης, και ως εκ τούτου ασύμφορο σε εποχές που το πετρέλαιο είναι φθηνό. Oσο για τον OPEC, αυτός εξακολουθεί να ρυθμίζει τις εξελίξεις καθώς ελέγχει το 81% των εξακριβωμένων παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου και το 40% της παγκόσμιας παραγωγής (ή αλλιώς τα 30 εκατ. από τα περίπου 75 εκατ. βαρέλια που παράγονται ημερησίως ανά την υφήλιο).
Το... παράξενο ωστόσο με την τρέχουσα κρίση, είναι ότι αυτή δεν πλήττει τόσο τις ΗΠΑ, όσο τους γεωπολιτικούς εχθρούς των ΗΠΑ, κάποιοι μάλιστα από τους οποίους είναι οι ίδιοι μέλη του OPEC (Βενεζουέλα, Ιράν). Το γεγονός γεννά υποψίες ότι η πτώση των τιμών που παρουσιάζεται προς τα έξω ως αντι-αμερικανική ουσιαστικά εξυπηρετεί αμερικανικές γεωπολιτικές σκοπιμότητες. Κάποιοι αναλυτές μάλιστα «θυμούνται» ότι το πετρέλαιο είχε διαδραματίσει ρόλο και στην κατάρρευση της Σοβιετικής Eνωσης, με τους Σαουδάραβες τότε να αυξάνουν την παραγωγή (σε συμφωνία με τους Αμερικανούς;), ρίχνοντας τις τιμές και στερώντας έτσι την ΕΣΣΔ από σημαντικές πηγές εσόδων.
Είναι γεγονός βέβαια ότι από την κατρακύλα στις τιμές του πετρελαίου πλήττονται όλοι, αλλά σε διαφορετικό βαθμό ο καθένας. Στις ΗΠΑ για παράδειγμα, κάποια πρότζεκτ ίσως να χρειαστεί να περιοριστούν ή και να εγκαταλειφθούν πλήρως, χωρίς ωστόσο αυτό να επηρεάζει αρνητικά τη συνολική ενεργειακή προοπτική της χώρας η οποία ταυτόχρονα ευνοείται από τις εξελίξεις καθώς πλέον εισάγει πετρέλαιο πιο φτηνά.
Οι απώλειες είναι φυσικά μεγάλες και για την ίδια τη Σαουδική Αραβία που αντλεί από το πετρέλαιο το 90% των εσόδων της. Είναι χαρακτηριστικό ότι στον προϋπολογισμό για το 2015, το έλλειμμα ανέρχεται σε 38,6 δισ. δολ. και ξεχωρίζει ως το μεγαλύτερο στα χρονικά. Το Ριάντ ωστόσο δεν νιώθει πίεση καθώς έχει ακόμη πολύ λίπος να κάψει. Τα συναλλαγματικά του αποθέματα ανέρχονται σε περίπου 740 δισ. δολ., ενώ το κόστος παραγωγής πετρελαίου στη χώρα είναι πολύ μικρό (μόλις 4 με 5 δολ. το βαρέλι).
Οι παράγοντες του OPEC παρουσιάζονται πάντως αισιόδοξοι ότι μέχρι το τέλος του 2015 οι τιμές του πετρελαίου θα έχουν επιστρέψει στα 70 με 80 δολ. το βαρέλι. Μέχρι τότε ωστόσο...
Σε δεινή θέση Ρωσία, Ιράν και Βενεζουέλα

Δυσβάσταχτες οι απώλειες από τη βουτιά της τιμής
Οι οικονομίες της Ρωσίας, του Ιράν και της Βενεζουέλας έχουν βρεθεί σε δεινή θέση από την πτώση στις τιμές του πετρελαίου. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι πρόκειται απλώς για τις «παράπλευρες απώλειες» ενός ευρύτερου ενεργειακού πολέμου, ενώ αντιθέτως άλλοι μιλούν για συνωμοσία με αμερικανικό δάκτυλο και συγκεκριμένες γεωπολιτικές σκοπιμότητες. Σε κάθε περίπτωση και ανεξάρτητα από τις όποιες ερμηνείες, είναι προφανές ότι οι παραπάνω χώρες δυσκολεύονται να αντέξουν την απαξίωση του μαύρου χρυσού καθώς αυτή εξανεμίζει έσοδα απαραίτητα για την επιβίωσή τους. Στη Ρωσία συγκεκριμένα, τα έσοδα από το πετρέλαιο αντιστοιχούν περίπου στο 45% του προϋπολογισμού. Εάν το πετρέλαιο μείνει στα περίπου 60 δολ. το βαρέλι, τότε το ρωσικό ΑΕΠ θα συρρικνωθεί κατά 4,5% το 2015.
Η απώλειες είναι δυσβάσταχτες, ειδικά για μια χώρα που βρίσκεται αντιμέτωπη πλέον με σειρά δυτικών κυρώσεων λόγω Ουκρανίας. Σε αυτό το πλαίσιο, η Μόσχα σκέφτεται πλέον ανοιχτά να μειώσει την πετρελαϊκή της παραγωγή (κατά 10% τα επόμενα δύο ή τρία χρόνια). Παρόμοια η κατάσταση και στο Ιράν (βασικό σύμμαχο της Ρωσίας) που εξακολουθεί κι αυτό να βρίσκεται σε κλοιό δυτικών κυρώσεων. Οι «The New York Times» υπολογίζουν ότι η Τεχεράνη χάνει περίπου 1 δισ. δολ. τον μήνα. Χαρακτηριστική ήταν άλλωστε και η αντίδραση του Ιρανού προέδρου Χασάν Ρουχανί, που κατήγγειλε την πτώση της τιμής του μαύρου χρυσού ως «προϊόν προδοσίας» αφήνοντας αιχμές εναντίον της Σ. Αραβίας. Μένει να φανεί εάν και σε ποιο βαθμό οι διακυμάνσεις θα επηρεάσουν τις συνομιλίες για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης.
Μεγάλα τα προβλήματα και για τη Βενεζουέλα, με την «Bank of America» να εκτιμάει ότι για κάθε 1 δολ που πέφτει η τιμή του πετρελαίου, η χώρα του Μαδούρο χάνει 770 εκατ. δολ. ετησίως. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι το 95% των εσόδων της Βενεζουέλας από τις εξαγωγές της είναι έσοδα από το πετρέλαιο, όπερ σημαίνει ότι εάν τα εν λόγω έσοδα συρρικνωθούν, η χώρα ίσως να βρεθεί στο χείλος της χρεοκοπίας.