«Μαύρο κουτί» το ελληνικό Δημόσιο

Ο νομπελίστας οικονομολόγος Μίλτον Φρίντμαν είχε πει ότι αν δώσεις στο Δημόσιο τη διαχείριση της ερήμου, είναι ικανό να ξεμείνει από άμμο...


 Αυτό το είχε πει έχοντας στον νου του το αμερικανικό Δημόσιο, προφανώς διότι δεν γνωρίζει τη «μαύρη τρύπα» του ελληνικού Δημοσίου όπου κατάφερε να ξεμείνει ένα εργοστάσιο ζάχαρης από... ζάχαρη. Ή από καθαρίστριες, που μόλις είχαν προσληφθεί κ.λπ., κ.λπ.
Η σπατάλη είναι συνυφασμένη με την έννοια του Δημοσίου (όχι μόνο στην Ελλάδα), διότι, όπως καταλήγουν όλες οι μελέτες, το πρόβλημα δεν συνίσταται τόσο στην άσκοπη δαπάνη χρημάτων όσο στην ανυπαρξία στόχων για αποτελεσματικότητα και παραγωγικότητα. Στην προ-μνημονιακή Ελλάδα, η ΕΚΤ είχε υπολογίσει ότι το ελληνικό Δημόσιο ήταν κάτι σαν «μαύρο κουτί»: από τη μία πλευρά έβαζες 100 ευρώ και από την άλλη έβγαιναν μόνο... 65 ευρώ. Στο ενδιάμεσο κανείς δεν γνώριζε τι είχαν γίνει τα υπόλοιπα 35 ευρώ. Τότε, το κόστος αυτό είχε υπολογιστεί σε 18 δισ. τον χρόνο!

Υπάρχουν ακόμη
Πολλοί ενδεχομένως να υποστηρίξουν ότι αυτά είναι θεωρίες και ότι αυτά γίνονταν παλιά. Σήμερα, άλλωστε, έχουμε πρωτογενή πλεονάσματα και ήδη έχουμε πληρώσει 33 δισ. σε περικοπές δαπανών και άλλα τόσα σε αυξήσεις φόρων, μέσα από δύο μνημόνια. Πράγματι, το «μαύρο κουτί» σταμάτησε να δημιουργεί πρωτογενή ελλείμματα, αλλά αυτό δεν προέκυψε από την αποτελεσματική λειτουργία του κράτους, την περιστολή της σπατάλης και της γραφειοκρατίας. Προέρχεται από φόρους και μειώσεις μισθών και συντάξεων.
Ας δούμε λοιπόν μερικά από τα αμέτρητα παραδείγματα των «χαμένων χρημάτων» που πληρώνει ο Ελληνας φορολογούμενος στην Ελλάδα του τρίτου μνημονίου.

1. Αχρείαστα τυπογραφεία. Το υπουργείο Οικονομικών πρόσφατα νοίκιασε κτίριο 10.000 τετραγωνικών μέτρων για να στεγάσει το τυπογραφείο του, που δεν χρησιμοποιεί πια. Κάποτε σε αυτό τυπώνονταν οι προϋπολογισμοί, τα τριπλότυπα έντυπα, τα σήματα, κ.λπ. Σήμερα δεν τυπώνεται τίποτε από αυτά. Το κόστος για αυτό; 650.000 ευρώ ενοίκιο τον χρόνο. Και δεν φτάνει μόνο αυτό. Το κράτος έχει κι άλλα τυπογραφεία. Υπάρχει το Εθνικό Τυπογραφείο, το τυπογραφείο του υπ. Παιδείας και το τυπογραφείο του υπ. Αμύνης. Η συγχώνευση ή η καλύτερη διαχείριση των υφιστάμενων υποδομών θα μπορούσε να προσφέρει εξοικονόμηση και όχι κατ’ ανάγκην απώλεια θέσεων εργασίας. Το κλείσιμο μιας υπηρεσίας που δεν χρειάζεται εξοικονομεί πόρους που αν επενδυθούν από το Δημόσιο κάπου πιο παραγωγικά, οι θέσεις εξασφαλίζονται και δημιουργούνται νέες.

2. Αλληλογραφία με φάκελο. Προφανώς το email, το οποίο είναι δωρεάν, και προβλέπεται μάλιστα από τον νόμο 2013 (αρ. 5, παρ. 1) για την επίδοση εγγράφων παραμένει άγνωστο στο Δημόσιο. Ετσι, η επίδοση εγγράφων από τις δημόσιες υπηρεσίες γίνεται με τον παραδοσιακό τρόπο κοστίζοντας 11,5 εκατ. ευρώ τον χρόνο. Ο αναπληρωτής υπουργός Τρύφων Αλεξιάδης πιέζει ώστε από την 1η Ιανουαρίου 2016 αυτό να αλλάξει και η ηλεκτρονική επίδοση εγγράφων να γίνει υποχρεωτική. Θα φανεί αν έχει αποτέλεσμα...

3. Ενοίκια. Μόνο το υπουργείο Οικονομικών για τη στέγαση των υπηρεσιών του πληρώνει 25 εκατ. ευρώ τον χρόνο, ενώ υπάρχουν ιδιόκτητα ακίνητα του Δημοσίου κατάλληλα (ίσως και καλύτερα) για τη στέγαση των υπηρεσιών του. Αυτό δεν ισχύει μόνο για το υπ. Οικονομικών, δυστυχώς. Είναι ενδεικτικό ότι σε έκθεση του 2011, ο ΟΟΣΑ, στην προσπάθειά του να καταγράψει το οργανόγραμμα της ελληνικής δημόσιας διοίκησης, είχε καταλήξει σε ένα τεράστιο γράφημα, το οποίο δεν χωρούσε να τυπωθεί στην έκθεση. Σε αυτή διαπιστώνεται ότι η διοίκηση είναι πολυδαίδαλη, ότι κάθε υπηρεσία έχει υπο-υπηρεσίες κ.λπ. και ότι το κόστος για ενοικίαση ακινήτων μόνο της κεντρικής διοίκησης είναι 50 εκατ. ευρώ. Το ποσό αυτό θα μπορούσε να ήταν 25 φορές μικρότερο με καλύτερη διευθέτηση των υπηρεσιών και των κτιρίων (και το οργανόγραμμα μπορεί να χωρούσε σε μία σελίδα... Α4).

4. Καθαρίστριες. Σίγουρα χρήσιμες. Αλλά όχι με τον συγκεκριμένο τρόπο διαχείρισης ανθρώπινου προσωπικού που γίνεται. Η ιστορία είναι πρόσφατη: Ο υπουργός Οικονομικών Ευκλ. Τσακαλώτος ενέκρινε την πρόσληψη 165 υπαλλήλων καθαρισμού σε διάφορες υπηρεσίες του υπουργείου Οικονομικών, όταν πριν από λίγο καιρό η κυβέρνηση επαναπροσέλαβε τις περίπου 400 απολυμένες καθαρίστριες του υπουργείου και μετέθεσε 17 εξ αυτών στο υπουργείο Δικαιοσύνης... Τι έγιναν οι 400 καθαρίστριες που είχαν προσληφθεί; Πολλές εξ αυτών είχαν πτυχία και προσόντα για άλλες θέσεις και μέσω ΑΣΕΠ μετατέθηκαν σε άλλες υπηρεσίες. Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι στο υπουργείο Οικονομικών υπάρχουν ακόμα και τα ιδιωτικά συνεργεία καθαρισμού.

5. «Πικρή» ζάχαρη. Η Ελληνική Βιομηχανία Ζάχαρης κλείνει 8 χρόνια ζημιών με συνολικές υποχρεώσεις άνω των 220 εκατ. ευρώ. Οι ζημίες της τελευταίας χρήσης έφτασαν τα 72,4 εκατ. ευρώ. Η ΕΒΖ πήρε κρατική ενίσχυση επί υπουργίας Παναγιώτη Λαφαζάνη ύψους 30 εκατ. ευρώ από τα αποθεματικά του ειδικού εκκαθαριστή της πρώην Αγροτικής Τράπεζας. Τώρα, στα ταμεία έχουν μείνει περίπου 4-5 εκατ. ευρώ, καθώς τα υπόλοιπα 25 εκατ. ευρώ δόθηκαν για την αποπληρωμή οφειλών κυρίως σε τευτλοπαραγωγούς, ξένους προμηθευτές φασόν ζάχαρης, σε μεταφορείς τεύτλων, στην εφορία, τη ΔΕΠΑ και την ΤΡΑΙΝΟΣΕ.

6. Ακριβές... αρβύλες. Η Ηλεκτρομηχανική Κύμης είναι θυγατρική της «Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα» για την παραγωγή ειδών ρουχισμού, αλεξίσφαιρων κ.λπ. για τον ελληνικό στρατό. Οσο παρήγαγε, το κόστος ήταν τέσσερις ή πέντε φορές υψηλότερο από ό,τι τα αντίστοιχα εισαγόμενα (π.χ. από Κίνα). Σήμερα; «Η πολιτική βούληση αυτής της κυβέρνησης είναι να εξαντλήσει όλες τις δυνατότητες ώστε το εργοστάσιο να ξαναμπεί σε μια παραγωγική διαδικασία διασφαλίζοντας τις θέσεις εργασίας και συμβάλλοντας στην παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας», δήλωνε τον περασμένο Απρίλιο ο πρώην αν. ΥΕΘΑ Κ. Ησυχος κατά την επίσκεψή του στο εργοστάσιο. Από τότε ουδέν νεότερον από το μέτωπο. Στο μεταξύ, το κράτος οφείλει 5 δισ. ευρώ σε επιστροφές φόρων, ΦΠΑ και σε χρέη προς τις επιχειρήσεις που ήδη συμβάλλουν και συγκροτούν την παραγωγική δομή της χώρας. Με άλλα λόγια, οι πόροι για τη διατήρηση του εργοστασίου αυτού θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιηθεί πιο παραγωγικά, χωρίς να χαθούν θέσεις εργασίας, αλλά αντίθετα να δημιουργηθούν νέες.

7. Βουλοκέρι εν έτει 2015. Σε έναν διαγωνισμό οργανισμού για χαρτικά, στυλό, φακέλους κ.λπ., υπήρχαν κάποιοι όροι, όπως για παράδειγμα ότι ο προμηθευτής θα έπρεπε να καλύπτει όλη την Ελλάδα και να προμηθεύει μεταξύ άλλων και... βουλοκέρι. Ο όρος αυτός άφηνε εκτός διαγωνισμού μεγάλες αλυσίδες χαρτικών, οι οποίες ενδεχομένως να προσέφεραν τα χαρτιά και τα υπόλοιπα υλικά σε πιο ανταγωνιστικές τιμές. Ευτυχώς, διαπιστώσαμε ότι πρόσφατα το βουλοκέρι βγήκε επιτέλους από τις προδιαγραφές.