"Λάθος η συνταγή, ανίκανος ο «μάγειρας»"

Του Σταύρου Λυγερού

Είναι κοινός τόπος ότι η Ελλάδα αποφεύγει τη χρεοκοπία, επειδή βρίσκεται στα «μηχανήματα». Η βασική υπόθεση της πολιτικής του Μνημονίου ήταν ότι από το δεύτερο εξάμηνο του 2011 ή, το αργότερο, από τις αρχές του 2012 η χώρα θα...

μπορούσε να ξαναδανειστεί από τις Αγορές και το 2012 η οικονομία θα εισερχόταν σε ανοδική τροχιά. Τα γεγονότα διαψεύδουν παταγωδώς όχι μόνο τη φιλοδοξία του Γιώργου Παπανδρέου στις εκλογές του 2013 να εμφανιστεί ως σωτήρας, αλλά και την τρόικα.

Η πρόσφατη απόφαση της Συνόδου Κορυφής πρώτα απ’ όλα είναι μία έμμεση πλην έμπρακτη αναγνώριση ότι η πολιτική του Μνημονίου απέτυχε. Μπορεί ο «μάγειρας» –η κυβέρνηση Παπανδρέου– να είναι δραματικά κατώτερος των περιστάσεων, αλλά και η συνταγή ήταν λάθος. Είναι αλήθεια ότι αρκετά μέτρα του Μνημονίου όχι μόνο είναι αναγκαία, αλλά και έπρεπε να είχαν ληφθεί εδώ και πολλά χρόνια. Συνολικά, όμως, η θεραπεία της τρόικας εγκλώβισε την ελληνική οικονομία στο φαύλο κύκλο της ύφεσης. Σήμερα, όλοι σχεδόν συμφωνούν ότι το 2011 θα είναι πολύ πιο δύσκολη χρονιά, χωρίς, προς το παρόν, να διαφαίνεται ελπίδα ότι η κατάσταση θα βελτιωθεί το 2012.

Μέσα σ’ αυτή την αδιέξοδη κατάσταση, η απόφαση της Συνόδου Κορυφής εξασφαλίζει μία γερή ανάσα στην Ελλάδα, με την έννοια ότι απομακρύνει περαιτέρω το ενδεχόμενο της κατάρρευσης. Το αντίτιμο, όμως, είναι πολύ βαρύ. Η κυβέρνηση όχι μόνο έχει δεσμευτεί να εκποιήσει σε μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρείες τις κερδοφόρες ΔΕΚΟ και τα «φιλέτα» της δημόσιας περιουσίας, αλλά είναι σαφές και ότι η χώρα θα τεθεί σ’ ένα αορίστου χρόνου καθεστώς οικονομικής κηδεμονίας. Μπορεί τυπικά το Μνημόνιο να λήγει το 2013, αλλά, εκτός από τους γενικούς περιορισμούς, η προσφυγή στο μηχανισμό διάσωσης θα συνεπάγεται πρόσθετες, συγκεκριμένες δεσμεύσεις.

Στο σημείο που έχουν φτάσει τα πράγματα, το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν η κυβέρνηση Παπανδρέου μπορεί να εκμεταλλευτεί την ανάσα που της έδωσε η ΕΕ για να θέσει την οικονομία σε τροχιά ανάκαμψης. Κρίνοντας από τις μέχρι τώρα επιδόσεις της, δεν δικαιολογείται αισιοδοξία. Ακόμα και το «κόμμα του Μνημονίου», που στηρίζει την κυβέρνηση, τρέφει μεγάλες επιφυλάξεις για την ικανότητά της να διαχειριστεί επιτυχώς την κρίση. Με άλλα λόγια, το πολιτικό ζήτημα αναδύεται με ολοένα και μεγαλύτερη ένταση στην επιφάνεια.

Η κριτική που ασκείται στην κυβέρνηση, όμως, δεν είναι ομοιογενής. Στη μία πλευρά είναι οι «σταυροφόροι» του Μνημονίου, όσοι το θεωρούν «ευλογία», για να θυμηθούμε την έκφραση Πάγκαλου. Περιττό να σημειώσουμε ότι σ’ αυτή την κατηγορία ανήκουν κατά κανόνα εύπορα στρώματα, το βιοτικό επίπεδο των οποίων δεν θίγεται από την κυβερνητική πολιτική. Όλοι αυτοί κατηγορούν την κυβέρνηση ότι δεν είναι όσο πρέπει αποφασιστική, ότι δίστασε στην εκποίηση των κερδοφόρων ΔΕΚΟ και της δημόσιας περιουσίας, ότι δεν απολύει μαζικά δημοσίους υπαλλήλους, ότι φορολογεί τις επιχειρήσεις κ.λπ. Με άλλα λόγια, οι ακραιφνώς νεοφιλελεύθεροι απαντούν στην αποτυχία, ζητώντας με θεολογικό δογματισμό αύξηση της δόσης.

Πιέζουν για μία τέτοια φυγή προς τα εμπρός, ενθαρρυμένοι από το γεγονός ότι το ΠΑΣΟΚ παραμένει –έστω και με μεγάλη φθορά– πρώτο κόμμα και από το γεγονός ότι οι κοινωνικές αντιδράσεις παραμένουν εντός ορίων. Στην πραγματικότητα, ζητούν σαρωτικές παρεμβάσεις νεοφιλελεύθερου τύπου όσο η ελληνική κοινωνία παραμένει υπό την επήρεια του σοκ που της έχει προκαλέσει η απότομη και ανώμαλη προσγείωση στο χείλος της χρεοκοπίας.

Είναι αλήθεια ότι η απειλή για μισθούς, συντάξεις και καταθέσεις άσκησε βαθιά ψυχολογική επίδραση στην κοινωνία. Τη μετέτρεψε σε «πλαστελίνη», καθιστώντας από πολιτικής απόψεως εφικτό αυτό που μέχρι τότε ήταν ανέφικτο. Αυτό δεν είναι από μόνο του καλό ή κακό. Θα μπορούσε να αποτελέσει μοναδική ευκαιρία για την εφαρμογή ενός εθνικού σχεδίου με σκοπό την αντικατάσταση του καταρρέοντος κλεπτοκρατικού, σπάταλου κι ανορθολογικού μοντέλου από ένα υγιές και παραγωγικό. Ένα δραστικό νοικοκύρεμα των δημοσίων οικονομικών με όρους κοινωνικής δικαιοσύνης θα συρρίκνωνε γρήγορα το έλλειμμα και η αξιοποίηση των λιμναζουσών αναπτυξιακών δυνατοτήτων της χώρας θα έδινε δυναμισμό στη βυθιζόμενη οικονομία.

Ο Γιώργος Παπανδρέου ούτε καν το προσπάθησε. Σύντομα παραδόθηκε άνευ όρων στους δανειστές. Με άλλα λόγια, το σοκ χρησιμοποιή θηκε για να επιβληθεί η γνωστή συνταγή της νεο φιλελεύθερης «θεραπείας». Οι κυβερνώντες παραλαμβάνουν από την τρόικα πολιτικές και οι ίδιοι τις σερβίρουν στην κοινωνία. Ενίοτε, διστάζουν για λίγο, αλλά αυτό είναι η εξαίρεση του κανόνα. Όσο, όμως, το αδιέξοδο γίνεται εξόφθαλμο, τόσο η «νάρκωση» της κοινωνίας από το σοκ θα υποχωρεί. Και όσο η «νάρκωση» θα υποχωρεί, τόσο θα απελευθερώνεται το «ταπωμένο» δυναμικό της κοινωνικής αντίδρασης.

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Επίκαιρα" στις 17/3/11