Μπορεί η Ευρώπη να γίνει... ΗΠΑ (ΗΠΕ);

Του Δημήτρη Α. Γιαννακόπουλου*

Η ΕΕ δεν μπορεί πλέον να μεταρρυθμίζεται αμιγώς νεοφιλελεύθερα. Δυστυχώς για τους νεοφιλελευθέρους, τους σοσιαλδημοκράτες και τα γκρουπούσκουλα του νεοφασισμού, η Ευρώπη δεν μπορεί να μεταβληθεί σε ιδανική, νεοφιλελεύθερη αναπαράσταση των ΗΠΑ... 

Ευτυχώς για όλους τους υπόλοιπους στην ήπειρό μας, εδώ η μάχη στο εσωτερικό του καπιταλισμού συνεχίζεται μεταξύ των Physiocrats και των Utilitarians. Στις ΗΠΑ η μάχη αυτή δόθηκε κατά τον αμερικανικό «εμφύλιο» πόλεμο και ολοκληρώθηκε τον επόμενο αιώνα, με την απόλυτη επικράτηση των Utilitarians στην πλέον χυδαία εκδοχή τους: των ανθρώπων του χρήματος, απλού, σύνθετου ή «έξυπνου». Έτσι, από την άποψη των ευρωπαίων Utilitarians, ότι οι ανάγκες και οι επιθυμίες γενούν τους Νόμους, καταλήξαμε στο ότι ο Νόμος παράγεται με οικονομικό τρόπο από την αγορά. 

Δηλαδή, Νόμος είναι το φυσικό Δίκαιο αυτών που ορίζουν κάθε φορά τις ανάγκες και τις επιθυμίες των λαών. Ασφαλώς, αυτός που τις ορίζει είναι κατ’ αυτούς κάποιο αόρατο, αντικειμενικό πνεύμα: το πνεύμα των αγορών, που συνεργάζεται με το χέρι του τραπεζίτη και του χρηματιστή, ώστε η ιδεαλιστικά δομημένη αντικειμενικότητα των αγορών να λάβει υλική μορφή με τον έλεγχο της διαμόρφωσης της αξίας από αυτούς.

Κάπως έτσι φτάσαμε στο «Νόμος είναι το δίκιο του χρηματοπιστωτή»! Όχι αυτό που λέει η Αλέκα: «Νόμος είναι το δίκιο του εργάτη» και όχι αυτό που διδάσκεται στις Νομικές, Πολιτικές και Οικονομικές σχολές: «Νόμος είναι το δίκιο του ισχυρού, του κυρίαρχου, του ιδιοκτήτη ή του κατόχου και διαχειριστή των μέσων παραγωγής», όπως δοξάζουν οι Physiocrats και σύγχρονες παραλλαγές τους! Αυτά τα πράγματα στη Βόρειο Αμερική ξεκαθάρισαν με μπόλικο αίμα και αφάνταστη βία όλων των μορφών στο τέλος του 19^ου - αρχές 20^ου αιώνα και από τότε οι κρίσεις δομούνται και διαχειρίζονται στο πλαίσιο του χρηματοπιστωτικού συστήματος, το οποίο ορίζει σε κρίσιμο βαθμό και την διεθνή συμπεριφορά των ΗΠΑ.

Στην Ευρώπη η ενδοκαπιταλιστική Μάχη συνεχίζεται, εξελίσσεται και εμπλουτίζεται με τον αγώνα διαφόρων κινημάτων χειραφέτησης και εθνικισμού που παρεμβαίνουν στη σύγκρουση των σύγχρονων Physiocrats και Utilitarians. Με δύο λόγια, αυτοί οι κύριοι τύποι καπιταλιστών δομούν την πραγματικότητα σε ένα κοινό πεδίο «προτάσεων συλλογισμού», όπου όμως ότι εμφανίζεται να είναι αρνητικό για τον ένα αντιμετωπίζεται ως θετικό από τον άλλο. Οι κοινές παραδοχές τους είναι: ο πλούτος πηγάζει από τον πρωτογενή τομέα της παραγωγής, η αξία των πραγμάτων συνδέεται με το σύστημα ανταλλαγής, το χρήμα έχει αξία ως αναπαράσταση του πλούτου σε κυκλοφορία, ενώ η τελευταία πρέπει να λαμβάνει όσο το δυνατόν πιο απλή μορφή. Οι Physiocrats προσεγγίζουν αυτόν τον «κοινό τόπο», αντιλαμβανόμενοι τον θεμελιώδη ρόλο της εργασίας κατά τον μετασχηματισμό της ύλης για την παραγωγή πλούτου, ενώ για τους Utilitarians η εργασία δεν διαχωρίζεται από την παραγωγή, την οποία κατ΄ αυτούς (θα πρέπει να) ρυθμίζει ο μηχανισμός που διαμορφώνει στην αξία στην περιοχή της κατανάλωσης: δηλαδή, εν τέλει, η χρηματοπιστωτική αγορά.

Τα σημειώνω όσο πιο απλά γίνεται, για να καταλάβετε το σημερινό διακύβευμα της παρούσης κρίσης στην Ευρώπη, όπου σύγχρονοι αγρότες, έμποροι και βιομήχανοι έρχονται σε αντίθεση με τα μονοπώλια, τα τραστ, τις εταιρείες ελέγχου της ενέργειας, του «real estate», του υπεδάφους, του αέρα, της θάλασσας και του διαστήματος, καθώς και με εκείνους που δραστηριοποιούνται στον ορισμό της ανάγκης στην κοινωνία με κανόνα το χρηματοπιστωτικό μάρκετινγκ . Πρόκειται για μια σοβαρή σύγκρουση συμφερόντων που σε μεγάλο βαθμό δεν συνειδητοποιείται από τους ίδιους τους φορείς του συμφέροντος και σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό από την ευρύτερη κοινωνία. Ο κόσμος τυφλώθηκε από τη τηλεόραση και τα υπόλοιπα ΜΜΕ, που διδάσκουν τον λόγο του χρηματιστή, μιλώντας μια θεοκρατική, «ηθικοπλαστική», παραπλανητική διάλεκτο που έχει ως κομβικά σημεία αναφοράς στην Ελλάδα: «διεφθαρμένους Έλληνες», «διλήμματα περί των δόσεων», «κακούς Γερμανούς», «ευαίσθητους αγγλοσάξονες», «ουδέτερες αγορές», «πάσχοντας τραπεζίτες και ομολογιούχους», «απατεώνες, ανάλγητους βιομήχανους», «αντικειμενικούς αναλυτές της αγοράς που κρίνουν αξιόπιστα τι πολιτική πρέπει να ακολουθήσουν τα κράτη για να σωθούν», «η θεϊκή αγορά που δείχνει τον δρόμο για το σωστό και το λάθος στις αποφάσεις της ΕΕ» κλπ.

Ποιο είναι το κόλπο; Οι σύγχρονοι Utilitarians του χρηματοπιστωτικού λόμπυ, πιο ευέλικτοι από τους Physiocrats και έχοντας στην διάθεσή τους εδώ και χρόνια τα Μέσα παραγωγής πολιτισμού (ενημέρωση, ψυχαγωγία) δομούν μια «γραμματική» του λόγου που αντιστοιχεί στη δομή της οικονομικής τους λειτουργίας. Έτσι, φίλοι, δομούνται σε στέρεα θεμέλια ιδεολογίες και όχι όπως νομίζουν οι περισσότεροι δεξιοί, αριστεροί και τα trilobita! Η discourse της αξίας του χρήματος είναι αυτό που δομεί σκέψη, και οδηγεί σε ατομική απόφαση. «Ζήτω το Ευρώ, αλλά το υποτιμημένο Ευρώ», λένε τώρα οι ντερμπεντέρηδες στην Ελλάδα.. «Αυτό μας συμφέρει, αυτό συμβολίζει την ενωμένη Ευρώπη», διαλαλούν εκείνοι που δεν γνωρίζουν τι μολογούν! Εκτός και αν γνωρίζουν ότι ομιλούν την γλώσσα του χρηματιστή για να παζαρέψουν με την γερμανική κυβέρνηση την διατήρηση της διαπλοκής στη χώρα μας, οπότε «παίρνω» αμέσως πίσω την παραπάνω πρόταση και ζητώ την συμπάθεια τους! Ο αγώνας για την διατήρηση των προνομίων μιας κάστας διαπλεκομένων δεν είναι ντροπή. Ούτε ασφαλώς τα καραγκιοζιλίκια που τον συνοδεύουν.

Επιτέλους, λένε οι ιδεολογικοί φορείς του νεοφιλελευθερισμού – δεν είναι λίγοι, είναι πολλοί, πάρα πολλοί, περισσότεροι από όσους μπορεί να χωρέσει ακόμη και η φαντασία των ηγητόρων τους – ιδού ένας άνθρωπος που μιλάει ορθά και κατανοητά…και δείχνουν προς τον Λουκά Παπαδήμο, τον οποίο, όπως μαθαίνω από «ΤΟ ΒΗΜΑ», η σεβαστή μου, κυρία Μαρίκα Μητσοτάκη θέλει να τρατάρει Κρητικό γαμοπίλαφο για να στεριώσει ο άνθρωπος στην εξουσία! Στην πραγματικότητα ο κ. Παπαδήμος μιλάει μια γλώσσα όπου οι αναπαραστάσεις του πλούτου, η μετατροπή των ονομαστικών αξιών, η φτωχοποίηση και η υπόσχεση για σωτηρία, δομούν ένα νέο εθνικό ανθρωπομορφισμό: αναπαριστούν τον εθνικό χαρακτήρα της νέας Ελλάδας. Είναι αυτό που λέει ο κ. Παπανδρέου: «μιλούμε με όρους μέλλοντος και όχι παρελθόντος». Η θεωρία του νέου (νεοφιλελεύθερου) εθνικισμού, δηλαδή, στην Ελλάδα εκφράζεται με τη γλώσσα της θεωρίας του χρήματος του νεοφιλελευθερισμού. Αυτό το κάνουν όλοι: εκτός από τους σοσιαλδημοκράτες και τους νεοφιλελεύθερους και ο Σαμαράς (προσεκτικά και υπερβατικά) και ο Καρατζαφέρης (πρόστυχα και άτσαλα). Ο κ. Παπαδήμος απλώς το κάνει πιο τεχνοκρατικά και ουδέτερα, ακολουθώντας με συνέπεια την μεθοδολογία των «Νeoutilitarians». Συμφωνώ με την Κυρία Μαρίκα, είναι ο καλύτερος φορέας της γλώσσας του χρήματος στην πολιτική discourse των διαπλεκομένων!

Αυτή είναι η γλώσσα που επιδιώκει να αναδομήσει διαλεκτικά την ΕΕ στο πρότυπο των ΗΠΑ. Μπορεί όμως κανείς να δομεί πολιτικές πραγματικότητες μέσω της κυριαρχίας μιας γλώσσας; Μπορεί, αγαπητοί φίλοι, αν και αυτό είναι κοινωνικά μια οδυνηρή διαδικασία. Απαιτούνται νέοι κοινωνικοί συμβολισμοί, μεσσιανικού χαρακτήρα, οι οποίοι κτίζονται με αίμα και πόνο από τα ευρύτερα λαϊκά στρώματα. Για να γίνει η ΕΕ, ΗΠΑ, θα πρέπει να πληρώσει ακριβό τίμημα η κεντρική Ευρώπη, να φτωχοποιηθεί εντελώς ο Νότος, να ταρακουνηθεί ο Βοράς, να γονατίσει η Γερμανία των Physiocrats και των «Physiocrat-Utilitarians», που προέκυψαν ως εθνικιστικό ρεύμα στην χώρα αυτή μετά την επανένωση. Οι τελευταίοι είναι εκείνοι που δόμησαν πολιτικοοικονομικά τον λεγόμενο «γερμανικό νεοφιλελευθερισμό», ο οποίος διαφέρει από τον αγγλοσαξονικό στον τρόπο που αντιλαμβάνεται την σημασία της παραγωγής, της νομισματικής σταθερότητας, του πλεονάσματος και εν τέλει την μορφή ηγεμονίας για την μεγέθυνση και κατανομή του πλούτου.

Για να γίνει η ΕΕ, λοιπόν ΗΠΑ (ΗΠΕ), είτε θα έχουμε μια νέα παράδοση των Γερμανών στην Συμμαχία που υπόγεια και ιδεολογικότατα δομεί το χρηματοπιστωτικό λόμπυ, ή πόλεμο με εμφανή πολιτικά μέσα πλέον και …όποιος αντέξει! Το καθεστώς στην Ελλάδα έχει πρώτο από όλους στην Ευρωζώνη επιλέξει στρατόπεδο. Σπεύσανε να μην χάσουν οι συνηθισμένοι σε «παραδόσεις» του λαού! Οι μασκαράδες της διαπλοκής έπραξαν και πράττουν αυτό που τα μεταπρατικά τους συμφέροντα επιτάσσουν, αδιαφορώντας για την καταστροφή της κοινωνίας και της οικονομίας. Η διαφορά είναι ότι κάποιοι φάνηκαν κάπως διστακτικοί, ενώ οι περισσότεροι που συντάχθηκαν μαζί με «τον άνθρωπο των Financial Times στην Αθήνα», δεν κράτησαν ούτε καν τα προσχήματα. Βγάλανε την χώρα μπροστά, για να σωθούν οι ίδιοι και να έχουν να «λαμβάνουν», μετά το πέρας της ενδοκαπιταλιστικής αναμέτρησης και πάλι σε ευρωπαϊκό έδαφος.

Πιστεύω ότι η διένεξη αυτή δεν μπορεί να καταλήξει σε απόλυτη αμερικανοποίηση της ΕΕ, καθώς αυτό θα σήμαινε την αποεθνικοποίηση λαών και όχι απλώς οικονομιών: όλων των λαών. Ε, η αστική τάξη κάποιων εθνών αυτό δεν θα το επιτρέψει. Οι Γερμανοί, για παράδειγμα φτάσανε να αποδέχονται σήμερα ακόμη και την μετατροπή της ΕΕ σε ΗΠΑ, (ΗΠΕ), αλλά υπό την δική τους διοίκηση και όχι απλώς υπό την χαλαρή ηγεμονία τους, όπως προτείνουν από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Αυτό όμως δεν βρίσκει σύμφωνους όσους οραματίζονται την παγκόσμια διακυβέρνηση, μια και θεωρούν ότι ίσως να ζήσουν την δραματική εμπειρία της απόλυτης πολιτισμικής και οικονομικής κυριαρχίας, που όμως δεν θα εκφράζεται σε αντίστοιχη πολιτική ισχύ. Είναι βλέπετε και οι άλλες περιφερειακές δυνάμεις στη μέση! Αυτό θα οδηγούσε αναπόδραστα σε παγκόσμια σύγκρουση με στρατιωτικά μέσα, που θα κατέληγε σε ένα αποτέλεσμα το οποίο κανείς μα κανείς δεν μπορεί να προβλέψει. Έτσι, δεν φαίνεται κανείς έτοιμος να ρισκάρει τα πάντα για την μετεξέλιξη της ΕΕ σε ΗΠΑ, παρά την ολοκληρωτική επικράτηση των αναπαραστάσεων της ιδεολογίας και πολιτικής πρακτικής του νεοφιλελευθερισμού. Δεν αρκεί αυτό. Είναι μεν αναγκαία, αλλά δεν είναι ικανή συνθήκη.

Σε επόμενο σημείωμα θα αναφερθώ στο μέρος που θεμελιώνει την σύνοδο των πιθανοτήτων για την παραγωγή αυτής ακριβώς της «ικανής συνθήκης», καθώς και στις απειλές που συνδέονται με αυτήν, για τον κόσμο και ιδιαίτερα για την Ελλάδα. Μέχρι τότε ρίξτε μα ματιά στο νέο βιβλίο μαγειρικής της Κυρίας Μαρίκας, καθώς εκεί θα βρείτε πολύ καλούς συμβολισμούς για όσους καταλαβαίνουν βαθύτερα την πολιτική ιστορία του τόπου μας. Η Κυρία Μαρίκα προσεγγίζει το μαγείρεμα με την πολιτική σημειολογία, για αυτό την λατρεύω. Σου ανοίγει την όρεξη για αγώνα χειραφέτησης, ισότητας και ελευθερίας, εκθέτοντας τα μικροδομικά συστατικά της πολιτικής! Η Κυρία Μαρίκα, μια και γνωρίζει μικροπολιτική, ίσως καταλαβαίνει επίσης τι καταστροφή θα συμβεί αν η ΕΕ, δεν ξεκαθαρίσει αμέσως ότι ΗΠΑ δεν πρόκειται να γίνει και ας διαλυθεί η Ευρωζώνη. Υποθέτω όμως ότι αυτό δεν θα το έγραφε ποτέ, διότι έτσι θα χάλαγε την οικογενειακή γεύση της τέχνης της. Δεν πειράζει, για αυτό είμαστε εμείς εδώ…για να πικραίνουμε κόσμο και κοσμάκη, μήπως και μάθουμε επιτέλους ότι το ρήμα ως πολιτικό κατηγόρημα κάνει πρόστυχη πολιτική, αν δεν δίνει στον αναγνώστη παράλληλα τα κλειδιά για απομυθοποίηση του ίδιου του κειμένου στο οποίο εντάσσεται η πρόταση.

*στο press-gr